قراردادهای سوآپ

قرارداد سوآپ گازی ایران و ترکمنستان، اقدام مثبتی بود/ برای صادرات گاز نیازمند برنامه کلان هستیم/ قرارداد گازی ایران-ترکیه باید حفظ شود

ایران 21 درصد از ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد اما فقط 2.5 درصد از حجم صادراتی گاز را به خود اختصاص داده برای پاسخ به سوالات مربوط به این موضوع خبرگزاری برنا گفتگویی را با آقای حسن تاش کارشناس ارشد حوزه انرژی صورت داده است.

به گزارش خبرنگار نفت و انرژی خبرگزاری برنا، شرکت انگلیسی بریتیش پترولیوم (BP) هفتاد و یکمین گزارش سالانه خود با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲» را به تازگی منتشر کرده است. طبق این گزارش ایران حدود ۱۷.۵ میلیارد متر مکعب صادرات گاز دارد، به عبارتی ۲.۵ درصد بازار را به خود اختصاص داده است این درصورتی است که ایران دومین ذخایر گازی جهان را با ۴۲۰۰۰ میلیارد متر مکعب (۲۱ درصد از ذخایر گازی جهان) را داراست. در همین راستا خبرگزاری برنا جهت پاسخ به سوالاتی پیرامون صادرات گاز کشور گفتگویی را با آقای غلامحسین حسن تاش کارشناس ارشد انرژی ترتیب داده که به شرح زیر است.

برنا: حجم کم صادرات گاز کشور را چگونه تحلیل می‌کنید و علت آن را چه می‌دانید؟!

حسن تاش: قطعا سطح قراردادهای سوآپ صادرات گاز ایران با حجم منابع کشور تناسب ندارد و ما فرصت های صادراتی زیادی را از دست داده ایم اما این که علت چیست به نظر من چهار علت زیر به ترتیب وجود داشته و دارد : اول -وضعیت تقاضا و مصرف انرژی و گاز در کشور است که متاسفانه ما از نظر شاخص شدّت انرژی و سایر شاخص های مصرف انرژی یکی از بدترین مصرف کنندگان انرژی در جهان هستیم و رشد تقاضا در اغلب قریب به اتفاق دهه های گذشته از رشد تولید و عرضه سبقت گرفته است و تراز عرضه و تقاضای گاز کشور در اغلب سال ها منفی بوده است و پتانسیل صادرات بیشتر نداشته ایم . دوم -روند توسعه گازرسانی در کشور است که به اعتقاد من در بسیاری از موارد بی قاعده بوده و تابع یک برنامه منطقی و روشن و جامع انرژی و تابع منطق اقتصادی نبوده است و این هم به همان داستان ناترازی گاز کمک کرده است . مساله سوم مشکلات اقتصادی و مدیریتی کشور و قراردادهای سوآپ صنعت نفت و از جمله مشکلات ناشی از تحریم بوده که مانع از سرمایه گزاری کافی در همه زیر بخش های انرژی شده است و نهایتا مساله یا مانع چهارم در مسیر افزایش صادرات کشور مساله روابط خارجی کشور و به دنبال آن مساله تحریم بوده است که مانع گسترش روابط اقتصادی و تجاری کشور با بسیاری از کشورهای جهان شده و تجارت گاز هم از این قاعده مستثنی نبوده است و البته اثر این مساله بر تجارت گاز بیش از سایر روابط تجاری و اقتصادی بوده است چراکه قراردادهای صادرات گاز از طریق خط لوله که در توان ایران بوده است، بلندمدت هستند و لذا حساس ترهم هستند و در مورد LNG هم ما دسترسی به دانش فنی تولید آن نداشته ایم.

برنا: براساس آمار جدید حجم وارادات LNG پاکستان ۱۵ درصد افزایش پیدا کرده است بنظر شما آیا برای کشور پاکستان واردات گاز از ایران اقتصادی تر نمی‌باشد با توجه به این که ایران با این کشور خط لوله نیمه کاره قراردادهای سوآپ دارد؟

حسن تاش: این که پاکستان علیرغم در دست داشتن قرارداد واردات گاز از ایران و علیرغم این که واردات گاز از طریق خط لوله از ایران برایش اقتصادی تر و مقرون به صرف تر است، تامین گاز از طریق LNG را انتخاب کرده است مساله قابل تاملی است و به نظر من تحت تاثیر فشارهای خارجی و خصوصا فشار امریکائی ها به این کشور است که وارد تعامل بلندمدت با ایران نشوند. البته به نظر من رفتن به سمت پاکستان از ابتدا اشتباه بود و پاکستان بازار مطلوب و قابل اتکائی برای ما نبود و هزینه زیادی برای احداث خط انتقال گاز به پاکستان انجام شد اما چنانچه پیش بینی می شد پاکستانی ها به تعهدات خود عمل نکردند.اگر پاکستانی ها سیاست روشن و مستقلی داشتند برای متنوع سازی سیستم انرژی خود هم که بود گاز را از ایران خریداری می کردند.

برنا: ترکیه به عنوان یکی از اصلی ترین مقاصد صادراتی ایران محسوب می‌شود با این وجود نظر شما در رابطه با گسترش روابط و احداث خط لوله گازی دوم چیست؟

حسن تاش: ترکیه اولین و عمده ترین وارد کننده گاز از ایران است و خوشوقتانه قرارداد صادرات گاز با ترکیه زمانی به امضاء رسید و عملیاتی شد که شرایط سیاسی خارجی و روابط بین المللی ایران بسیار بهتر بود و در ترکیه هم دولت موافقی حضور داشت. قرارداد صادرات گاز به ترکیه 25 ساله است و از سال 2001 آغاز شده ولذا تنها 5 سال از آن باقی مانده است با ادامه روند فعلی ممکن است حتی این قرارداد را هم از دست بدهیم و قابل تمدید نباشد تمام سعی کشور باید در جهت تمدید این قرارداد باشد و بعید می دانم با روند فعلی قادر به افزایش مقدار آن باشیم که نیاز به خط لوله دوم باشد.

برنا: هفتاد درصد از گاز جهان به سمت کشورهای آسیای شرقی سرازیر می‌شود و عمدتا نیز به روش LNG است، آیا ما توان صادرات به این کشورها را داریم و آیا تمرکز بر روی این کشورها امری درستی است؟

حسن تاش: کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی و خصوصا چین و ژاپن و کره جنوبی وارد کننده عمده LNG هستند و البته چین از طریق خط لوله هم از ترکمنستان و روسیه گاز وارد می کند، متاسفانه ما هنوز نتوانسته ایم مشکل دانش فنی LNG را حل کنیم ولذا تا قتی که مشکلات بین المللی کشور حل نشده باشد بنده در کوتاه و میان مدت پتانسیلی برای صادرات گاز به این منطقه نمی بینم .ضمن توجه به این که این منطقه از نظر بازار انرژی بسیار مهم است و بزرگترین پتانسیل از نظر رشد تقاضا محسوب می شود.

برنا: ترکمنستان نیز از صادرکنندگان گاز محسوب می‌شود به نظر شما تعامل با این کشور در جهت سوآپ گاز می‌تواند راهکاری برای تامین گاز و صدور کالا در ازای دریافت ارز و دور زدن تحریم ها باشد؟

حسن تاش: به نظر من هرگونه روابط گازی با ترکمنستان مثبت است . ما در گذشته خریدار گاز ترکمنستان بودیم و می توانستیم بجای پرداخت پول آن صادرات کالا و خصوصا خدمات به این کشور داشته باشیم و پتانسیل صادرات گازمان از نقاط دیگر افزایش یابد و این حتی بهتر از سوآپ بود و متاسفانه با عملکرد ضعیف این فرصت را از دست دادیم، در مرتبه بعد سوآپ است که به نظر من آنهم کار خوبی است گرچه در شرایط فعلی و باوجود تحولات بعد از اشغال اوکراین توسط روسیه، باید با دقت بیشتری انجام شود ولی اصولا کار خوبی است و در جهت تحکیم روابط دو کشور نقش مثبت دارد و به هر حال یک فرصت تجاری و اقتصادی برای کشور است .

برنا: وزیر نفت در توییتی عنوان کردند که ایران پول بلوکه شده خود در ازای صادرات گاز را از عراق پس گرفته است، این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟!

حسن تاش: من اطلاع خاصی در این زمینه ندارم و البته اگر این اتفاق افتاده باشد بسیار مثبت است وقتی عراقی ها علیرغم شرایط تحریم های بین المللی علیه ایران توانسته اند و یا اجازه یافته اند از ایران گاز بخرند اصلا منطق ندارد که به بهانه تحریم پول آن را ندهند .

برنا: راهکارهای بلند مدت و کوتاه مدت صادرات گاز را برای بهبود این تجارت پر سود برای کشور بفرمایید.

حسن قراردادهای سوآپ تاش: به نظر من در کوتاه مدت ما اقدام خاصی جز تلاش در جهت حفظ بازارهای موجودمان در عراق و ترکیه و ارمنستان نمی توانیم انجام دهیم اما در بلند مدت قبل از هر چیز باید یک برنامه فراگیر ملی در جهت ارتقاء بهره وری انرژی و از جمله گاز طبیعی داشته باشیم تا اصولا گازی برای حفظ سطح صارات فعلی و صادر کردن بیشتر فراهم شود و در غیر اینصورت بالانس عرضه و تقاضای ما کماکان منفی خواهد بود. بدنبال آن باید استراتژی صادرات گازمان را روشن و تدوین کنیم و دیپلماسی فعالی را در مسیر تحقق این استراتژی بکار گیریم.

ترکیه با امارات قرارداد سوآپ ارزی امضا می کند

ترکیه در حال مذاکره با آذربایجان و امارات درباره امضای قرارداد سوآپ ارزی است که تقریبا به مراحل نهایی رسیده است.

میدل ایست نیوز: در حالی که قیمت لیر ترکیه با نوسانات شدیدی مواجه شده، بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد که تا دو هفته آینده دو قرارداد سوآپ ارزی امضا خواهد کرد.

به گزارش «الخلیج انلاین»، «شهاب قوچی اوغلو»، رئیس بانک مرکزی ترکیه، به خبرگزاری بلومبرگ گفت که این بانک ظرف دو هفته آینده دو قرارداد سوآپ ارزی امضا خواهد کرد.

او جزئیات بیشتری در این باره اعلام نکرد، اما خبرگزاری «رویترز» خبر داد که ترکیه در حال مذاکره با آذربایجان و امارات درباره امضای قرارداد سوآپ ارزی است که تقریبا به مراحل نهایی رسیده است.

در صورت امضای این قرارداد، امارات بعد از قطر دومین کشور شورای همکاری خواهد بود که قراردادی از این نوع با ترکیه امضا می‌کند.

در هفته‌های اخیر قیمت لیر ترکیه شاهد سقوط بی سابقه‌ای بوده هرچند روز جمعه در پی مداخله بانک مرکزی ترکیه و تزریق دلار به بانک‌ها و اعلام تعهد دولت به تأمین خسارت‌ حساب‌های بانکی، ارزش لیر 40 درصد بهبود پیدا کرد و به 10.55 لیر رسید.

«رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه، روز جمعه اعلام کرد که این کشور «حباب قیمت ارز» را از بین برده و تأکید کرد که در هفته جاری اقداماتی برای جلوگیری از نوسان در قیمت ارز انجام خواهد شد.

قیمت دلار در بازارهای ترکیه در روز دوشنبه به مبلغ بی سابقه 18.4 رسید.

روز سه‌شنبه بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد که درهم امارات را به لیست ارزهای خارجی مبادله‌ای خود اضافه می‌کند که بدین ترتیب شمار این ارزها به 22 مورد رسید.

این اقدام در پی بهبود روابط ابوظبی و آنکارا و امضای توافق‌نامه‌هایی میان دو کشور در حاشیه سفر ولیعهد ابوظبی به ترکیه در ماه نوامبر گذشته انجام شده است.

در این سفر دو کشور 10 توافق‌نامه در بخش‌های امنیتی و اقتصادی و فناوری امضا کردند و امارات اعلام کرد که آماده سرمایه‌گذاری 10 میلیارد دلاری در ترکیه است.

همزمان شرکت بنادر دبی نیز با صندوق ثروت‌ ملی ترکیه توافق‌نامه همکاری و بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ترکیه امضا کرد.

قرارداد سوآپ چیست و انواع آن کدام است؟

کلمه‌ی سواپ یک واژه‌ی انگلیسی است. در ترجمه‌ی واژه‌ی Swap معانی مختلفی مثل مبادله، تعویض و جانشینی آمده است. حالا قراردادهای سوآپ اگر همین مفاهیم را بسط دهیم می‌توانیم بفهمیم که معنای قرارداد سوآپ در بازارهای مالی چیست. مثل تمام قراردادهای دیگر اینجا هم با دو طرف قرارداد سر و کار داریم. این دو طرف با انعقاد این قرارداد با هم توافق می‌کنند قراردادهای سوآپ که جریان‌های نقدی آتی را با هم عوض کنند. مثلا شما به طرف مقابل‌تان تعهد می‌دهید که کالایی را به او تحویل بدهید و او هم متعهد می‌شود در ازای‌ آن کالایی را به شما تحویل بدهد؛ چیزی شبیه معامله پایاپای یا معاوضه.

البته تعاریف دیگری نیز برای قرارداد سواپ وجود دارد. مثلا بعضی‌ها معتقدند سوآپ یعنی کالایی را در یک نقطه تحویل بگیریم و معادل آن را در نقطه‌ای دیگر تحویل بدهیم. این تعاریف همه سعی دارند سواپ را به زبان ساده توضیح دهند. اما فارغ از این جزئیات، اساس تمام این تعاریف شبیه هم است. آنچه موجب تغییر می‌شود، انواع قرارداد سواپ است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

اولین نمونه از این قرارداد بین شرکت IBM و بانک جهانی در سال ۱۹۸۱ امضا شد. پس می‌توان گفت این قرارداد تازه‌تر از سایر هم‌رده‌های خودش است. اما سابقه‌ی کم آن به معنای بی‌اهمیت بودنش نیست. اتفاقا این قرارداد در میان انواع ابزار مشتقه هم طرفداران بیشتری دارد و هم اهمیت زیادی دارد.

در قراردادهای معاوضه، یک‌ طرف مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی مانند نرخ بهره، نرخ ارز، بازدهی سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌کند. طرف دیگر قرارداد سوآپ نیز مبالغ را به صورت شناور یا ثابت، بر پایه یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت می‌کند. به این پرداخت‌ها، پرداخت‌های متغیر یا شناور می‌گویند.

اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ

• دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به ‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:

1. ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛
2. وام؛
3. پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛
4. شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛
5. شاخص سهام.

• فروشنده سوآپ، (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که قراردادهای سوآپ نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می ‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می ‌شود.
• خریدار سوآپ، (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می ‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می ­شود.
• شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می ‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
• صرف قراردادهای سوآپ سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به‌ وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، “پایه صرف” نام دارد و پرداخت‌ های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به “پایه حمایت” موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می ‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ‌ماند.

انواع قراردادهای سواپ

قراردادهای سواپ نیز مانند ابزارهای بازار مشتقه بر این اساس که از چه دارایی پایه‌ای استفاده کنند، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.:

قراردادهای سوآپ
• سواپ نرخ بهره: در این قرارداد دو طرف مبلغ بهره را بر اساس ارز یکسانی مبادله می‌کنند. در نتیجه در تاریخ‌های تسویه خالص ارزش معامله ردوبدل خواهد شد. در سواپ نرخ بهره دو طرف می‌توانند مبالغ را بر حسب بهره متغیر پرداخت کرده یا یکی بر حسب بهره متغیر و دیگری بر حسب بهره ثابت پرداخت کند. در صورتی که هر دو طرف بر اساس بهره ثابت پرداخت کنند، با توجه به یکسان بودن ارز، جریانات نقدی که مبادله خواهد شد، کاملا یکسان بوده و معامله معنا ندارد. در این قرارداد نیازی به پرداخت مبلغ اسمی مبادله در زمان عقد قرارداد وجود ندارد.
• سواپ ارزی: در این معامله در زمان عقد قرارداد مبالغی بر حسب ارزهای مختلف بین طرفین ردوبدل می‌شود که این موضوع به پوشش ریسک در برابر نوسان ارزهای مختلف کمک می‌کند. همچنین از آن‌جا که مبالغ پرداختی در تاریخ‌های تسویه نیز بر حسب ارزهای مختلف است، مبادله خالص ارزش معامله معنا ندارد و دو طرف باید مبالغ توافق شده را برحسب ارز توافق شده بپردازند.

1. یکی از رایج‌ترین و قدیمی‌ترین معاملات سواپ ارزی، معاملات ثابت به ثابت است که در آن یک طرف متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس یک ارز و طرف دیگر متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس ارز دیگری است.
2. نوع دیگر معاملات، سواپ ثابت به شناور است. در این معامله یک طرف متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس یک نوع ارز و طرف دیگر متعهد به پرداخت نرخ شناوری بر اساس ارز دیگری است.
3. سواپ شناور به شناور نیز وجود دارد که در آن هر دو طرف متعهد به پرداخت نرخ شناوری از ارزهای مختلف هستند.

• سواپ سهام: در این معاملات که ملاک پرداخت‌ها، بازده یا شاخص سهام است، علاوه بر بازده حاصل از سود نقدی، بازده سود سرمایه‌ای هم لحاظ می‌شود. سواپ سهام معمولا توسط مدیران سبد سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. مثلا در ازای دریافت مبلغ مشخصی متعهد می‌شوند که بازده شاخص کل را پرداخت کنند.
• سواپ نرخ بازده کل: در این معامله دو طرف توافق می‌کنند که یکی از طرفین بهره متعلق به دارایی پایه و هر نوع افزایش یا کاهش ارزش آن دارایی را مالک شود و طرف دیگر وجوه ثابت یا شناوری قراردادهای سوآپ را از طرف دیگر دریافت کند که این وجوه معمولا ارتباطی با دریافتی‌های طرف اول ندارد. این قرارداد به طرف اول کمک می‌کند تا از دارایی بدون درج در ترازنامه بهره ببرد و طرف دوم نیز می‌تواند دارایی را در مقابل نوسانات قیمت پوشش دهد.
• سواپ نکول اعتباری: این قرارداد بیشتر توسط موسسات مالی استفاده می‌شود. زیرا آن‌ها همواره در برابر ریسک نکول و عدم بازپرداخت اقساط از سوی مشتریان خود آسیب‌پذیر هستند. در این قرارداد موسسه مالی نقش خریدار سواپ را ایفا می‌کند و با یک موسسه بیمه‌ای به عنوان فروشنده سواپ توافق می‌کند که در تاریخ‌های مشخصی مبلغی مشخصی را به شرکت بیمه بدهد و شرکت بیمه نیز متعهد می‌شود تا در صورت عدم پرداخت اقساط از سوی مشتریان، وجوه را تا سقف توافق شده بین طرفین برای موسسه بانکی جبران کند. در این قرارداد خریدار مبالغی را به صورت دوره ای پرداخت می‌کند و فروشنده نیز به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده، در صورت بروز حادثه (مانند نکول) متعهد می‌شود. در این قرارداد خریدار مبالغی را به صورت دوره ای پرداخت می‌کند و فروشنده نیز به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده، در صورت بروز حادثه (مانند نکول) متعهد می‌شود.
• سواپ کالا: این قرارداد بسیار رایج است و هدف آن تثبیت قیمت خرید/فروش کالا است. سواپ کالا را می‌توان برای کالاهای غیرقابل ذخیره‌سازی مانند آب‌وهوا یا برق نیز استفاده کرد که در این حالت وجوه پرداختی بر حسب معیارهای خاصی می‌باشد. مثلا برای سنجش آب‌وهوا از میزان بارش یا دما کمک می‌گیرند. سواپ نفتی نیز از همین نوع قرارداد و رایج‌ترین سواپ کالا است.

سواپ گازی چیست؟

قرارداد سواپ گاز هم مثل سوآپ نفت است و فرقی با آن ندارد. منتهی دارایی پایه در این قرارداد گاز است. در سوآپ گازی یک کشور نقش واسطه را ایفا می‌کند. یعنی گاز را از همسایه‌اش دریافت می‌کند و در مرز دیگرش آن را به کشوری دیگر تحویل می‌دهد. کشور واسطه با این کار نشان می‌دهد که هم از امنیت کافی برای این کار برخوردار است و هم توانایی خود را در انتقال انرژی ثابت می‌کند. به عنوان مثال پیش‌تر قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران امضا شده است. به موجب این قرارداد ایران می‌بایست گاز را از ترکمنستان تحویل بگیرد و آن را در مرز دیگر به جمهوری آذربایجان تحویل بدهد که در سال ۱۴۰۰ این اتفاق رقم خورد.

اما سوال این‌جاست که اهمیت انعقاد قرارداد سوآپ گاز برای ایران چیست؟ این مسئله باعث می‌شود ایران بتواند از ظرفیت‌های خود برای انتقال انرژی استفاده کند و به خوبی هم در نقش صادرکننده و هم در نقش واردکننده ایفای نقش کند. با کلید خوردن این اتفاق ایران می‌تواند با همسایه‌هایش بیشتر در این زمینه تعامل کند و به عنوان بستری انتقالی اقدام به جابجایی انرژی میان کشورهای مبدا و مقصد کند. این مسئله سال‌ها بود که مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفت و بعد از مدت‌ها رفت و برگشت و رایزنی بالاخره تصویب شد.

تفاوت قراردادهای معاوضه با قراردادهای آتی و اختیار معامله

اوراق مشتقه بر اساس اهداف خاصی طراحی‌ و مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین میان این اوراق تفاوت‌هایی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر دراین‌باره می‌توانید به مطالب «قراردادهای آتی چیست؟چه کاربردی دارد؟» و «اختیار معامله چیست و چه کاربردهایی دارد؟» مراجعه کنید.

قراردادهای سوآپ تعاملات منطقه‌ای را افزایش می‌دهد

مدیرعامل شرکت ملی گاز با تأکید بر اینکه سیاست قطعی ایران و وزارت نفت،‌ گسترش همکاری با همسایگان و دیگر کشورها در حوزه انرژی است، گفت: قراردادهای سوآپ سبب افزایش تعاملات منطقه‌ای می‌شود.

به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، مجید چگنی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و معاون وزیر نفت در امور گاز گفت: همکاری‌های گسترده با دیگر کشور به‌منظور ارتقای دیپلماسی انرژی در دستور کار قرار گرفته است که قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز برای انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان نیز همسو با این هدف اجرایی شد.

وی با تأکید بر اینکه بر اساس این قرارداد، سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان و سرخس دریافت و از آستارا تحویل آذربایجان می‌شود، گفت: یکی از مزایای این قرارداد، پیش‌بینی تعلق حجمی از این سوآپ به ایران است که مهم‌ترین تأثیر آن، کمک به تقویت شبکه گاز شمال و شمال شرق کشور برای افزایش پایداری انتقال گاز است.

معاون وزیر نفت در امور گاز با بیان اینکه افق مصرف گاز در دنیا، تبدیل شدن به سوخت نخست تا سال ۲۰۵۰ میلادی است، گفت: هدف این است که بتوانیم از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد ارتباطات گسترده‌تر با کشورهای همسایه استفاده کرده و همکاری‌های خود با آن‌ها را در زمینه‌های مختلف افزایش دهیم.

چگنی با اشاره به وجود ظرفیت‌های بالقوه در این زمینه تأکید کرد: در صورت آمادگی کشورهای همسایه، امکان سوآپ گاز در کشور وجود دارد و این موضوع سبب همبستگی بیشتر در منطقه می‌شود و همکاری‌های منطقه‌ای را نیز افزایش می‌دهد.

وی تصریح کرد: از جمله الزامات قراردادهای سوآپ گاز، تعهد بالا برای اجرایی شدن قرارداد بین تولیدکننده، مصرف‌کننده و کشور ترانزیت کننده گاز است که این موضوع افزون بر گسترش همکاری‌های ما در منطقه، این امکان را فراهم می‌کند تا با همه توان، امنیت انرژی در این مسیر را برقرار کنیم.

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه در چنین قراردادهایی، نفس قرارداد مهم‌تر از میزان و حجم گاز سوآپ شده است، افزود: قراردادهای سوآپ عموماً ابعاد گوناگونی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، ژئوپلیتیک، امنیتی و فرهنگی دارند که می‌تواند برای همکاری‌های بین‌المللی ما به‌ویژه در حوزه انرژی و تجارت جهانی گاز بسیار حائز اهمیت باشد.

سوآپ و کاربردهای آن

قراردادهای سوآپ یکی از شیوه‌های نوین تجارت بین‌الملل محسوب می‌شود و این شیوه قادر است در حل مشکلات اقتصادی و رشد و توسعه کشور نقش موثری داشته باشد.

به گزارش کارآفرین نیوز، قرارداد سوآپ به‌ عنوان یکی از رایج‌ترین موافقت‌نامه‌های حوزه تجارت بین‌الملل شناخته می‌شود. این قرارداد در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورها به‌ خصوص در حوزه نفت و گاز و منابع طبیعی بوده و در سال‌های اخیر در حوزه بازار سرمایه و رمزارز نیز ورود پیدا کرده است.

سوآپ که در لغت به معنی معامله پایاپای یا بدهی مالی معرفی می‌شود، قراردادی بوده که به‌ موجب آن، جریان‌های نقدی با نرخ معین با جریان نقدی با نرخ شناور برای مدت‌زمان قراردادهای سوآپ خاصی مبادله می‌شود.

در سال ۱۹۸۰ میلادی اولین قرارداد سوآپ در لندن طراحی شد و پس از آن به‌ منظور تسهیل در صادرات و واردات، رفع کمبود ارز، مدیریت نوسانات ارزی، نرخ بهره، نرخ کالا، کاهش هزینه، جذب سرمایه‌گذار خارجی و . مورد توجه کشورهای دیگر قرار گرفت.

پس از فروش پاشی شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی به‌ منظور مبادله نفت با ایران، سواپ در ایران نیز پای گذاشت.

در حال حاضر، متداول‌ترین سوآپ، سوآپ نرخ بهره محسوب می‌شود. سوآپ نرخ بهره نوعی قرارداد است که طی آن جریان‌های نقدی ثابت با جریان‌های نقدی شناور ناشی از یکی دارایی پایه معاوضه می‌شوند.

در واقع در آن یا واحد اقتصادی توافق می‌کند جریان‌های نقدی با بهره‌ ثابت از پیش تعیین شده را چندین بار در سال پرداخت نماید. البته طرف مقابل نیز، در این مدت، بهره‌هایی با نرخ متغیر بر روی همان مبلغ دریافت می‌کند.

سوآپ ارزی نوع دیگری از سوآپ بوده که جریان پرداختی در یک ارز خاص با جریان پرداختی در ارز دیگر معاوضه می‌شود.

به بیان دیگر فرض کنید شرکتی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی خود نیاز به دلار دارد و در مقابل شرکت دیگری نیز قرار دارد که برای انجام فعالیت‌های خود به یورو احتیاج دارد.

دارایی‌های این دو شرکت نشان می‌دهد که شرکت اول دارای سرمایه یورویی و شرکت دوم دارای سرمایه دلاری است. در نتیجه این دو شرکت اقدام به قرارداد سوآپ ارزی کرده تا برای مدت معین ارز مورد نظر خود را تامین نمایند.

سومین نوع سوآپ، سوآپ کالا بوده که در آن قراردادی جهت مبادله و تعویض دسته از کالا انعقاد می‌شود. با وجود اینکه سوآپ کالا در کالاهای همسان صورت می‌گیرد، اما در شرایط تحریمی برای کالاهای غیر همسان نیز استفاده می‌شود.

به طور مثال کشور ما که در شرایط تحریمی قرار دارد برای خرید ماده معدنی با مشکل مواجه است. همچنین فرض می‌شود، در حال حاضر نیز روسیه به دلیل تحریم نیاز به فولاد دارد، از آنجایی که سیستم بانکی دو طرف نیز تحریم بوده، لذا با قرارداد سوآپ این امر امکان‌پذیر است.

که البته در شرایط غیر تحریمی نیز به دلیل کاهش هزینه‌های ارزی نیز بسیار کارا است.

به‌ طور کلی قراردادهای سوآپ دارای مزایایی نظیر مدیریت ریسک، کاهش هزینه انتقال کالا و ارز، کاهش زمان نقل‌ و انتقال کالا، گریز از محدودیت‌های تحریمی، افزایش بهره‌وری ناوگان حمل‌ و نقل و مانعی برای تاثیر منفی تغییر قیمت‌ها بر ارزش دارایی طرفین قرارداد را دارند، البته کاهش تولیدات داخلی، کاهش ارزش پول ملی، تبدیل اقتصاد کشور به یک اقتصاد خام فروش و . نیز از معایب این قراردادها محسوب می‌شوند.

سواپ ارز دیجیتالی نیز به معنی مبادله یک توکن با توکن دیگر است، به طور مثال مقداری بیت‌کوین را با اتریوم معامله می‌کنید، البته این مقدار کاملاً از لحاظ ارزش تتری یا دلاری یکسان است.

فرض کنید شما نیاز به یک بیت‌کوین دارید و در کیف پول شما ۱۵ اتریوم موجود است، شما با ۱۴.۹۶ اتریوم قادر هستید یک بیت‌کوین دریافت کنید که به این سبک معامله سوآپ ارز دیجیتالی می‌گویند.