«به‌طور موقت تبدیل دلار به طلا یا سایر دارایی‌های ذخیره تعلیق شده است».
همه چیز درباره پول فیات
بررسی فیات
فیات یک نوع ارز است که تا چند سال اخیر بیشترین کاربرد و محبوبیت را دارا بوده است و این امر با ظهور ارزهای دیجیتال کمرنگتر شده است. در این مطلب به تمامی مطالب مربوط به فیات می‌پردازیم.
تاریخچه فیات
در طول تاریخ، پول‌های کاغذی و اسکناس‌ها به‌طور سنتی به‌عنوان وسیله پرداخت مقدار مشخصی از فلزات گرانبها مانند نقره یا طلا به فروشنده عمل می‌کردند.
ارزهای قاره‌ای صادر شده در طول انقلاب آمریکا، اسکناس‌های صادر شده در طول انقلاب فرانسه، “پول سبز” در دوره جنگ داخلی آمریکا، و علائم کاغذی منتشر شده در آلمان در اوایل دهه 1920 نمونه‌های تاریخی پول‌های فیات هستند.
اینها نشان‌دهنده انحرافات از استاندارد طلا یا سیستم‌های دو فلزی بود که از اوایل قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم حاکم بود.
بر اساس سیستم برتون وودز پس از جنگ جهانی دوم، دلار آمریکا به‌عنوان یک ارز ذخیره بین‌المللی با پشتوانه طلا به ارزش ثابت 35 دلار در هر اونس عمل می‌کرد.
پول فیات
در اواخر قرن بیستم، حفظ طلا با نرخ ثابت برای ایالات متحده غیرممکن شده بود و در اوت 1971، رئیس جمهور ایالات متحده. ریچارد ام نیکسون اعلام کرد که
«به‌طور موقت تبدیل دلار به طلا یا سایر دارایی‌های ذخیره تعلیق شده است».
در واقع، این حرکت پایان سیستم برتون وودز و آخرین بقایای استاندارد طلا را نشان داد. در عرض دو سال، اکثر ارزهای اصلی بر اساس تقاضای بازار، ارزش خود را در برابر یکدیگر افزایش و کاهش دادند. بر اساس نظریه کمی تورم، انتشار بیش از حد پول فیات می‌تواند منجر به کاهش ارزش آن شود.
پول فیات چیست؟
پول فیات یک ارز صادر شده توسط دولت است که با یک کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمی‌شود، بلکه توسط دولت صادر کننده آن پشتیبانی می‌شود.
ارزش پول فیات چرا پول فیات با ارزش است؟ از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده به جای ارزش کالایی که پشتوانه آن است، به دست می‌آید.
اکثر ارزهای کاغذی مدرن، ارزهای فیات هستند، از جمله دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای اصلی جهانی.
نکات کلیدی فیات
- پول فیات یک ارز صادر شده توسط دولت است که توسط کالایی مانند طلا پشتیبانی نمی‌شود.
- پول فیات به بانکهای مرکزی کنترل بیشتری بر اقتصاد میدهد زیرا آنها می‌توانند میزان چاپ پول را کنترل کنند.
- اکثر ارزهای کاغذی مدرن، مانند دلار آمریکا، ارزهای فیات هستند.
- یکی از خطرات پول فیات این است که شاید دولتها مقدار زیادی از آن را چاپ کنند و در نتیجه تورم فوق العاده‌ای ایجاد شود.
درک مفهوم پول فیات
اصطلاح “fiat” یک کلمه لاتین است که اغلب به‌عنوان “آن را باید” یا “اجازه دهید انجام شود” ترجمه می‌شود. بنابراین، ارزهای فیات فقط به این دلیل ارزش دارند که دولت آن ارزش را حفظ می‌کند.
پول فیات زمانی به وجود آمد که دولتها یک کالای فیزیکی با ارزش مانند طلا یا نقره سکه ضرب می‌کردند یا پول کاغذی را چاپ می‌کردند که می‌توانست برای مقدار مشخصی از کالای فیزیکی بازخرید شود.
با این حال، فیات غیرقابل تبدیل است و صرفاً به این دلیل که هیچ کالایی به‌عنوان پشتوانه آن وجود ندارد، قابل بازخرید نیست.
خطر از دست رفتن ارزش فیات!
از آنجایی که پول فیات به ذخایر فیزیکی مانند ذخیره ملی طلا یا نقره مرتبط نیست، خطر از دست دادن ارزش به دلیل تورم یا حتی بی‌ارزش شدن در صورت تورم شدید را دارد.
در برخی از بدترین موارد ابر تورم، مانند مجارستان بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم، نرخ تورم می‌تواند در یک روز دو برابر شود.
علاوه بر این، اگر مردم اعتماد خود را به پول یک کشور از دست بدهند، پول دیگر ارزشی نخواهد داشت. این بسیار متفاوت از ارزی است که برای مثال طلا پشتوانه آن است.
به‌دلیل تقاضا برای طلا در جواهرات و تزئینات و همچنین ساخت دستگاه‌های الکترونیکی، کامپیوترها و وسایل نقلیه هوافضا، دارای ارزش ذاتی می‌باشد.
تاریخچه فیات مانی در ایالات متحده
دلار آمریکا هم به‌عنوان پول واقعی و هم ارز قانونی در نظر گرفته می‌شود که برای بدهی‌های خصوصی و دولتی پذیرفته می‌شود. مناقصه قانونی اساساً هر ارزی است که یک دولت قانونی اعلام کند.
بسیاری از دولتها ارز فیات صادر میکنند، سپس با تعیین آن به‌عنوان استاندارد بازپرداخت بدهی، آن را به عنوان ارز قانونی تبدیل میکنند.
پیش از این در تاریخ ایالات متحده، پول این کشور دارای پشتوانه طلا (و در برخی موارد، نقره) بود. دولت فدرال با تصویب قانون بانکداری اضطراری در سال 1933 برای شهروندان، اجازه مبادله ارز با طلای دولتی را متوقف کرد.
استاندارد طلا که از پول ایالات متحده با طلای فدرال حمایت می‌کرد، در سال 1971 زمانی که ایالات متحده نیز صدور طلا به دولت‌های خارجی را در مبادله متوقف کرد، برای ارز آمریکا به‌طور کامل پایان یافت.
از آن زمان، دلارهای ایالات متحده توسط “ایمان و اعتبار کامل” دولت ایالات متحده، “مناقصه قانونی برای همه بدهی‌ها، دولتی و خصوصی” پشتیبانی می‌شود، اما قابل بازپرداخت با پول قانونی در خزانه‌داری ایالات متحده یا در هیچ کشوری نیست.
بانک فدرال رزرو،” همانطور که قبلاً ادعا می‌شد روی اسکناس‌های دلار آمریکا چاپ می‌شد. از این نظر، دلارهای آمریکا اکنون به‌جای «پول قانونی» که می‌توان آن را با طلا، نقره یا هر کالای دیگری مبادله کرد، «مناقصه قانونی» هستند.
مزایا و معایب پول فیات
در ابتدا از مزایای آن صحبت می‌کنیم. در حالت کلی پول فیات اگر بتواند نقش‌هایی را که اقتصاد یک کشور به واحد پولی خود نیاز دارد مانند: ذخیره ارزش، ارائه یک حساب عددی و تسهیل مبادله انجام دهد به‌عنوان یک ارز خوب عمل می‌کند.
همچنین دارای اعتبار عالی است، به این معنی که تولید آن مقرون به‌صرفه‌تر از ارزی است که مستقیماً به یک کالا وابسته است.
ارزهای فیات در قرن بیستم تا حدی به این دلیل شهرت یافتند که دولتها و بانکهای مرکزی به دنبال محافظت از اقتصاد خود در برابر بدترین تأثیرات رونق و رکود طبیعی چرخه تجاری بودند.
از آنجایی که پول ثابت مانند طلا منبع کمیاب یا ثابت نیست، بانکهای مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند که به آنها قدرت مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت پول را میدهد.
به عنوان مثال، فدرال رزرو ایالات متحده دارای وظایف دوگانه برای پایین نگه داشتن نرخ بیکاری و تورم است.
معایب پول فیات
با این حال، بحران وام مسکن در سال 2007 و سقوط مالی متعاقب آن، این باور را کاهش داد که بانکهای مرکزی لزوماً می‌توانند از رکود یا رکودهای جدی با تنظیم عرضه پول جلوگیری کنند.
به‌عنوان مثال، ارزی که به طلا گره خورده است، به دلیل عرضه محدود طلا، عموماً از پول فیات پایدارتر است.
فرصت‌های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات به‌دلیل عرضه نامحدود آن وجود دارد.
کشور زیمبابوه و سناریوی بد درباره فیات
مثالی از Fiat Money Gone Wrong: ابر تورم
کشور آفریقایی زیمبابوه نمونه‌ای از بدترین سناریو را در اوایل دهه 2000 ارائه کرد. در پاسخ به مشکلات جدی اقتصادی، بانک مرکزی این کشور با سرعتی سرسام‌آور شروع به چاپ پول کرد که در نتیجه تورم فوق‌العاده ایجاد شد.
کارشناسان معتقدند این ارز در این مدت 99.9 درصد از ارزش خود را از دست داده است. قیمت‌ها به سرعت افزایش یافت و مصرف‌کنندگان مجبور به حمل کیسه‌های پول فقط برای خرید کالاهای اساسی شدند.
در اوج بحران، دولت زیمبابوه مجبور به انتشار اسکناس 100 تریلیون دلاری زیمبابوه شد. در نهایت، ارزهای خارجی بیشتر از دلار زیمبابوه استفاده شد
چرا پول فیات ارزشمند است؟
برخلاف پول‌های مبتنی بر کالا مانند سکه‌های طلا یا اسکناس‌های کاغذی قابل بازخرید برای فلزات گرانبها، پول فیات کاملاً با اعتماد کامل به دولت صادرکننده آن پشتیبانی می‌شود.
یکی از دلایلی که این امر شایستگی دارد این است که دولتها از شما می‌خواهند که مالیات را با پول فیات که صادر میکنند، بپردازید.
در حالت کلی همه باید مالیات بپردازند، در غیر این صورت با مجازات‌های سخت یا زندان مواجه می‌شوند، مردم در ازای آن، مالیات را می پذیرند (این به عنوان Chartalism شناخته می شود).
سایر تئوری‌های پول، مانند نظریه اعتبار، نشان می‌دهند که از آنجایی که همه پول یک رابطه اعتباری و بدهی است، مهم نیست که پول توسط چیزی برای حفظ ارزش پشتیبانی شود.
چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت میکنند؟
قبل از قرن بیستم، اکثر کشورها از نوعی استاندارد طلا یا حمایت از یک کالا استفاده می‌کردند.
با افزایش مقیاس و گستره تجارت و امور مالی بین‌المللی، مقدار محدود طلایی که از معادن و انبارهای بانک مرکزی بیرون می‌آمد نمی‌توانست با ارزش جدیدی که ایجاد می‌شد هماهنگی داشته باشد و باعث اختلالات جدی در بازارها و تجارت جهانی شد.
پول فیات به دولتها انعطاف بیشتری برای مدیریت پول خود، تنظیم سیاست‌های پولی و ثبات بازارهای جهانی میدهد. همچنین امکان بانکداری ذخایر کسری را فراهم می‌کند که به بانکهای تجاری اجازه میدهد مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام‌گیرندگان ضرب کنند.
گزینه‌های جایگزین برای پول فیات چیست؟
امروزه تقریباً هر کشوری دارای مناقصه قانونی است که پول فیات است. در حالی که شما می‌توانید طلا و سکه‌های طلا را بخرید و بفروشید، این سکه‌ها به ندرت در مبادله یا برای خریدهای روزمره استفاده می‌شوند و بیشتر یک دارایی کلکسیونی یا سوداگرانه هستند.
ارزهای رمزنگاری‌شده، مانند بیتکوین در دهه گذشته به‌عنوان چالشی برای ماهیت تورمی ارزهای فیات ظاهر شده‌اند. اما علیرغم افزایش علاقه و پذیرش، به نظر نمی‌رسد این دارایی‌های مجازی به معنای سنتی «پول» باشند.
توئیت فیات
آیا پول فیات به تورم فوق‌العاده منجر نمی‌شود؟
زمانی که یک کشور واحد پولی خود را چاپ می‌کند، همیشه امکان ابرتورم وجود دارد، با این حال، اکثر کشورهای توسعه یافته تنها دوره‌های متوسط تورم را تجربه کرده‌اند.
در واقع، داشتن سطح پایین ثابت تورم به‌عنوان یک محرک مثبت برای رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود، زیرا مردم را تشویق می‌کند تا پول خود را به جای بیکار ماندن و از دست دادن قدرت خرید در طول زمان روی کار بگذارند.
داشتن یک ارز نسبتاً قوی و باثبات نه تنها یکی از وظایف بانکهای مرکزی مدرن است، بلکه ارزش پولی که به سرعت کاهش می‌یابد برای تجارت و تأمین مالی مضر است.
علاوه بر این، مشخص نیست که آیا تورم‌های فوق‌العاده ناشی از «چاپ فراری» پول است یا خیر. در واقع، تورم‌های فوق‌العاده در طول تاریخ اتفاق افتاده است، حتی زمانی که پول بر اساس فلزات گرانبها بوده است.
و همه ابرتورم‌های معاصر با یک فروپاشی اساسی در اقتصاد تولید واقعی و/یا بی‌ثباتی سیاسی در کشور آغاز شده است.
پول یا ارز فیات (Fiat Currency) چیست؟
پول فیات یک ارز بدون ارزش ذاتی است که اغلب با مقررات دولتی به عنوان پول ملی در نظر گرفته می شود. این نوع ارز، ارزش دولت را حفظ می کند و احزاب درگیر در مبادله با ارزش آن توافق می کنند. پول فیات به بانک های مرکزی دولت کنترل بیشتری بر اقتصاد می دهد؛ چرا که قدرت میزان چاپ ارز را در اختیار دارند. اما یکی از خطرهای مالی فیات این است که دولت ها بیش از حد آن را چاپ کنند و منجر به افزایش تورم شود. در ادامه با ارزنگار همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در مورد ارز فیات کسب نمایید.
پول فیات
پول فیات یک ارز دولتی است که با کالایی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمی شود بلکه توسط دولت صادر کننده آن پشتیبانی می شود. ارزش پول فیات از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده ناشی می شود، نه ارزش کالایی که از آن حمایت کند. بیشتر ارزهای مدرن کاغذی فیات می باشند و از جمله آنها می توان به دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای مهم جهانی اشاره کرد. بنابراین پول فیات فقط به این دلیل ارزش دارد، که دولت آن ارزش را حفظ می کند یا به این دلیل که دو طرف در یک معامله درمورد ارزش آن توافق دارند. از نظر تاریخی، دولت ها ارزهای خود را با پشتوانه کالاهای فیزیکی با ارزش، مانند طلا و نقره چاپ می کردند که می توانست برای مقدار مشخصی از کالای فیزیکی بازخرید شود. اما در حال حاضر پول فیات غیرقابل برگشت است و قابل بازپرداخت نیست.
از آنجا که پول فیات با ذخایر فیزیکی مانند ذخایر ملی طلا یا نقره ارتباطی ندارد، در صورت عدم کنترل در چاپ با مشکلاتی نظیر تورم یا حتی بی ارزش شدن، مواجه خواهد شد. در صورتیکه مردم اعتماد به پول فیات یک کشور را از دست دهند، این پول دیگر ارزش نخواهد داشت.
ظهور ارز فیات
پول فیات قرن ها پیش در چین ایجاد شد. استان سیچوان از قرن ۱۱ صدور پول کاغذی را آغاز کرد. در ابتدا از این پول کاغذی برای مبادله ابریشم، طلا یا نقره استفاده می شد، اما پس از به قدرت رسیدن كوبلای خان در قرن سیزدهم یك سیستم ارزی فیات تأسیس شد. مورخان ادعا می کنند که این پول در سقوط امپراطوری مغول نقش مهمی داشته است زیرا منجر به هزینه های زیاد و بیش از حد شده است.
پول فیات در قرن ۱۷ نیز در اروپا مورد استفاده قرار گرفت و توسط اسپانیا، سوئد و هلند تصویب شد. این سیستم در سوئد یک شکست بود و دولت سرانجام آن را برای استاندارد نقره کنار گذاشت. تا قرن بیستم نیز ایالات متحده به استفاده از ارز مبتنی بر کالاها با مبنای کمی محدود ادامه داد. اما در سال ۱۹۳۳، دولت به عمل مبادله پول كاغذی برای طلا پایان داد. در سال ۱۹۷۲ ایالات متحده آمریکا استاندارد طلا را به کلی کنار گذاشت و این منجر به استفاده از ارز فیات در سراسر جهان شد.
برخی از جوانب مثبت و منفی استفاده از ارز فیات
اقتصاددانان و دیگر کارشناسان مالی در حمایت از ارز فیات به اتفاق آرا نرسیده اند. مدافعان و مخالفان با شور و شوق درباره جوانب مثبت و منفی این سیستم ارزی استدلال می کنند. در ادامه به برخی از این جوانب مختلف اشاره شده است:
کمبود: پول فیات با کمبود کالای جسمی مانند طلا تحت تأثیر قرار نمی گیرد و محدود نمی شود.
هزینه: پول فیات نسبت به پول مبتنی بر کالاها برای تولید مقرون به صرفه تر است.
پاسخگویی: پول فیات انعطاف پذیری دولت ها و بانک های مرکزی آنها را برای مقابله با بحران های اقتصادی فراهم می کند.
تجارت بین الملل: ارز فیات در بیشتر کشورها در سراسر جهان استفاده می شود و این یک ارز قابل قبول برای تجارت بین المللی است.
راحتی: بر خلاف طلا، پول فیات وابسته به ذخایر فیزیکی نیست و نیازی به ذخیره، محافظت، نظارت و سایر مطالبات گران قیمت ندارد.
بدون ارزش ذاتی: ارز فیات هیچ ارزش ذاتی ندارد. این امر به دولت ها این امکان را می دهد تا بدون داشتن هیچ پشتوانه فیزیکی، ارز ایجاد كنند. اما این روند می تواند منجر به افزایش تورم و سقوط سیستم اقتصادی آنها شود.
ریسک تاریخی: از نظر تاریخی، اجرای سیستم های ارزی فیات به طور معمول به سقوط مالی منجر شده است که نشان می دهد این سیستم ها خطرات خاصی را به همراه دارند.
از پول اعتباری تا پول اسلامی
امروزه ما پول را در معاملات متنوعی که داریم مورد استفاده قرار می دهیم. از خرید زمین، خانه، موتر، وسایل خانگی، البسه، اما در مورد ماهیت آن کمتر فکر می کنیم. اینکه پول چیست، چگونه به وجود آمده است، پشتوانه آن چیست، نقش آن در اقتصاد جامعه چیست، مشکلاتی که در اقتصاد کشورها وجود دارد تا چه میزانی با پول آنها ارتباط دارد، پول را مسئله ای بدیهی می شماریم. حال آنکه همین پول راز و رمزهای عجیبی با خود دارد، در شکاف های طبقاتی می تواند نقش بازی کند، در فریبکاری بانک ها می تواند به عنوان یک وسیله مورد استفاده قرار گیرد، دولت ها می توانند دست به دزدی از ثروت مردم از طریق همین پول زنند. پول می تواند به عنوان مانعی برای عدالت اجتماعی عمل کند.
پول در جامعه حکم خون در بدن را دارد، همانطوری که خون باید در بدن جریان داشته باشد و به تمامی اعضای بدن خدمات ارائه کند پول نیز در جامعه باید برای تمامی اعضای آن خدمات ارائه کند و آن ها را به تولید کالا و خدمات بکشاند. همانطوری که خون اکسیژن و قند را در اختیار سلول ها قرار می دهد بدون آنکه مصرف شود پول هم در جامعه باید مانند کاتالیزور در جامعه کارش جوش دادن معاملات باشد. بدون آنکه خودش کار کند. پول در هر جابجایی در صنعت، زراعت، و غیره حضور دارد و معاملات را جوش می دهد، از این جهت یکی از کارکردهای اصلی پول در اقتصاد یک کشور جوش دادن معاملات است. اگر خون بیمار شود بدن را می تواند از پای در آورد. به همین قیاس پول نیز اگر مریض شود می تواند، اقتصاد یک کشور را از پای درآورد. و اقتصاد جامعه را دچار بیماری کند، تورم و ربا از جمله بیماری های پول است.
حال سوال این است که پشتوانه پول های امروزی چیست؟ برای پاسخ به این سوال لازم است شما را قدری به گذشته ببرم از سال 1910 تا 1944 هر کشوری پول خود را بر اساس طلا تعریف می کرد، در سال 1944 سران کشورهای قدرتمند اقتصادی در برتون ودز آمریکا جمع شدند تا اینکه نظام پول بین المللی را بریزند. دو پیشنهاد عمده وجود داشت اول؛ وایت آمریکایی و دوم؛ کینز انگلیسی. پیشنهاد کینز این بود که پول واحد جهانی طراحی گردد به نام «بانکور» این پول که متعلق به هیچ کشوری نیست توسط یک بانک به نام بانک بین المللی تسویه و مجرایی منتشر گردد، کشورها در تجارت خارجی شان از این پول استفاده کنند و در تجارت داخلی خود از پول ملی خود استفاده کنند. اما این پیشنهاد را آمریکایی ها قبول نکردند به دو دلیل؛ اول اینکه آن ها خود پیشنهاد داشتند و دیگر اینکه بعد از جنگ جهانی دوم پول ملی کشورهای اروپایی ضعیف شده بود و قدرت خرید نداشتند، صنایع کشورهای اروپایی نیز نابود شده بود، لذا در موقعیت چانه زنی پائینی قرار داشتند. اما موقعیت آمریکا برتر بود پولش در تجارت خارجی استفاده می شد، وایت آمریکایی پیشنهاد نمود که آمریکا متعهد شود که هر 35 دالر را با یک انس طلا مبادله کند. معنایش این بود هر کشوری که نیاز به دالر دارد باید به آمریکا طلا دهد و در ازای هر انس طلایی که به آمریکا می دهد 35 دالر دریافت کند و آن را در تجارت خارجی خود استفاده کند. این پیشنهاد غالب شد و از سال 1944 پول ملی کشورها به دالر تعریف شد و دالر نیز به طلا، در مدت 26 سال چهار پنجم کل طلای دنیا که در کشورهای مختلف بودند به دالر تبدیل شدند، و این طلاها نیز در آمریکا نگهداری می شدند. در مقابل به اروپا و دیگر کشورها پول کاغذی داده شد. آمریکایی این طلاها را در اقتصاد خود سرمایه گذاری کردند. این نظام پولی که توسط آمریکا طراحی شد ثروت کشورها را در آمریکا تخلیه کرد. آما امریکا مطابق وعده خود در برتون وودز عمل نکرد آمریکا کشورها را کلک زد در ازای مقداری از طلاها به کشورها دالر داده بود و مقدار دیگر از دالر را در ازای کالاها به کشورها داده بود. تا اینکه کشورهای اروپایی پی به حقه آمریکا بردند، فرانسه دالرهای خود را به آمریکا بازگرداند و طلاهای خود را پس گرفت دیگر کشورها نیز شروع کردند ولی آمریکا طلا به اندازه کافی نداشت زیرا بخش عظیمی از دالرها بدون پشتوانه طلا چاپ شده بود تا اینکه در سال 1971 نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا ارتباط دالر با طلا را قطع نمود و بیان داشت دیگر دالرهای کشورها را به طلا تبدیل نمی کند، نیکسون بیان داشت هر کشوری که نیاز به طلا دارد به بازار مراجعه کند و با دالر طلای مورد نیاز خود را خریداری کند، بانک های مرکزی کشورها نیز دیدند همان دالر را نگه دارند بهتر است. آمریکا بزرگترین فریبکاری قرن را انجام داد ولی زمانی کشورها از فریبکاری اش خبردار شدند که دیگر دیر شده بود. آنها به دالر عادت کرده بودند و دالر خدا شده بود. به این ترتیب با اقدام نیکسون ارتباط دالر با طلا قطع شد.
از زمانی که پشتوانه طلا در دنیا منسوخ شد تولید ناخالص داخلی به مرور پشتوانه پول قرار گرفت، در زمان حاضر تمامی پول های دنیا اعتباری شده اند. یعنی اگر از یک اقتصاددان بپرسید پشتوانه پول چیست؟ او به شما خواهد گفت که تولید ناخالص داخلی یک کشور پشتوانه پولش محسوب می گردد. تولید ناخاص داخلی یعنی اینکه ببینیم چه کالا و خدماتی داریم و چه نداریم، هر آنچه از کالاها و خدمات را داریم پشتوانه پول قرار می دهیم. علم اقتصاد هم همین طور پول را مورد بررسی قرار می دهد، یعنی اینکه اگر زمانی پشتوانه پول یک کشور، میزان طلایی بود که آن کشور داشت امروزه، پشتوانه پول همان تولید ناخالص داخلی است یعنی اینکه تولید ناخالص داخلی جای طلا را گرفته است و پشتوانه پول شده است. اما امروزه به طور دقیق نمی توان گفت که پشتوانه پول یک کشور همانا تولید ناخالص داخلی اش است، زیرا عوامل دیگری نیز در روابط اجتماعی اشخاص به وجود آمدند که بر ارزش پول تآثیر نمودند. و برابری صد در صدی پول با تولید ناخالص داخلی را خارج نمودند. حال قدرت پول اعتباری جریانی دو مرحله ای از یک سلسله مسائل نرم افزاری و سخت افزاری می باشد مسائل نرم افزاری آن را فکری، روانی، امنیتی، سیاسی، فرهنگی تشکیل می دهد و مسائل سخت افزاری آن را تولید کالاها و خدمات در یک کشور، در این جریان دو مرحله ای، کالاها و خدمات در رتبه دوم قرار می گیرند. بنابراین پول اعتباری پولی شده که در آن رابطه حقیقی بین اعتبار و تولید ناخالص داخلی وجود ندارد، و اعتبار آن امری ذهنی است.
اقتصاددان غربی خود معترف اند که پول مورد استفاده در تمامی کشورهای دنیا، « پول فیات» است پول فیات نیز به پولی گفته می شود که دارای ارزش ذاتی نبوده و ارزش آن در اختیار حکومت است. پول اعتباری، پولی است که از هوا به دست می آید. یعنی پولی که از هیچ به دست می آید. مسلم است که پول اعتباری دچار بیماری شده است و قادر نیست تا اجتماع از آن عادلانه تغذیه کند، این پول روز به روز فاصله فقیر و غنی را اضافه می کند، افرادی را بدون آنکه چرا پول فیات با ارزش است؟ هیچ زحمتی در اجتماع کشیده باشند دارا می سازد، افرادی را در ورطه فقر می کشاند، فرد روز به روز بیشتر کار می کند تا بتواند ارزش پول خود را حفظ کند. چرا؟
پول واحد اندازه گیری است، یعنی واحدی که بتوان با آن ارزش تمامی کالاها و خدمات را اندازه گیری کنیم، در حالی که پول های امروزی متغیرند، از اول صبح تا آخر شب قیمت آن متفاوت است. صبح یک قیمت دارد، ظهر قیمتی دیگر و عصر نیز قیمتی دیگر، حتی در بعضی از مواقع قیمت آن به صورت لحظه ای تغییر می کند. مگر نه اینکه پول واحد اندازه گیری است، شما کدام واحد اندازه گیری را دیده اید که دایما تغییر کند؟ چون پول چرا پول فیات با ارزش است؟ واحد اندازه گیری است باید از با ثبات ترین نوع انتخاب گردد، از همین دلیل در ازمنه قدیم یکی از انواع پول، طلا بوده است چون این نوع می توانست ثبات خود را حفظ کند و وسیله اندازه گیری باشد در حالی که امروزه این وضعیت را پول های اعتباری ندارند هر روز و هر لحظه دائما در حال تغییر هستند. مثل اینکه شما برای خرید پارچه از متر استفاده می کنید حال اگر این متر شما یک امر ثابت نباشد، زمانی بالا رود و زمانی پائین آید، به گونه ای که پارچه ای کمتری را بتوانید خرید کنید، آیا می توان به چنین متری اعتماد کرد و آن را وسیله اندازه گیری دانست، مسلما، خیر در حالی که پول اعتباری امروزی چنین وضعیتی را پیدا کرده است دائما در حال نوسان است از ثبات آن خبری نیست، چگونه می توان به چنین وسیله اندازه گیری ارزش کالاها و خدمات اعتماد کرد؟
در اقتصاد امروزی، بهره جزء لاینفک پول اعتباری است. به قول کارشناسان بانکی، در اقتصاد کنونی پول متغیر، نظام ترازویی ایجاد کرده است، بدون بهره، تعادل در آن امکان پذیر نیست. بهره فرمان ماشین اقتصادی است و بدون آن ماشین اقتصادی از حرکت می ماند. این بهره است که افسار اقتصاد امروزی را در دست دارد، و بدون بهره نمی توان اقتصاد امروزی را هدایت کرد. جرمی بنتام در کتاب «دفاع از ربا» می نویسد شالوده اصلی اقتصاد بازار بر اساس رباست و اگر ربا نباشد این اقتصاد نمی تواند جواب دهد. به تعبیری می توان گفت که ما در یک نظام اقتصاد ربوی زندگی می کنیم، که هر روز در آن فاصله فقیر و غنی بیشتر می گردد، فقیر روز به روز فقیرتر و غنی روز به روز غنی تر می گردد، این به برکت نظام پولی است که کشورها برای خود تعریف کرده اند. در چنین اقتصادی پناه به قواعد اضطرار و ضرورت در فقه می بریم تا بتوانیم ادامه حیات دهیم. چرا؟ چون نتوانسته ایم نظام پولی به وجود آوریم که ما را از پناه بردن به قواعد ضرورت و اضطرار در فقه بی نیاز سازد.
حال با تمامی این مباحث آیا می توان اصولی را برای پول از دل قواعد اسلامی به دست آورد که بتوان بر اساس آن قواعد و اصول پول اسلامی را پایه گذاری کرد یا خیر؟ پول اسلامی که همانا درهم و دینار باشد و جنس آن از طلا و نقره بوده است، یک ویژگی خیلی مهم را داشته اند و آن این بوده است که اینها ثبات داشته اند، متغیر نبوده اند، اینها نمی توانستند تورم را به وجود آورند زیرا دارای ارزش ذاتی بوده اند و به دلیل همین ارزش ذاتی شان بوده است که تورم در درهم و دینار نمی توانسته است وارد شود در حالی که پول امروزی این ثبات را ندارد، تورم همزاد و هم کیش اوست، علقه خاصی به همدیگر دارند نمی توانند بدون همدیگر ادامه حیات دهند. پس پول کنونی نمی تواند با شریعت همسو باشد چون غیر ثابت است، قدرت خرید آن روز به روز پائین می آید، باید پول ثابتی را به وجود آورد. پس یک اصل در پول اسلامی به دست می آید و آن این است که پول اسلامی باید ثبات داشته باشد و پول های امروزی این ثبات را ندارند چون با تورم همزاد هستند، پس پول امروزی نمیتواند اسلامی باشد، زیرا معیار ثبات که در پول اسلامی را باید داشته باشند فاقد هستند. دوم اینکه پول های امروزی حداقل از لحاظ شرعی مال محسوب نمی گردند، زیرا ارزش ذاتی را فاقد هستند.
پول باید ادامه مبادله کالا با کالا باشد، پول یک طرف معامله است لذا باید ارزش معادل طرف دیگر معامله داشته باشد تا عدالت معاوضی نیز در معاملات به وجود آید، حال چون مبادله کالا به کالا سخت بوده است، عقلا به دنبال کالایی بوده است که بتواند قدر مشترک تمامی کالاها قرار گیرد، یعنی چه؟ یعنی اینکه این کالا را همگان قبول کنند، از این جهت درهم و دینار با جنس طلا را قبول کردند، بسیار ساده، چون این درهم و دینار می توانست قدر مشترک تمامی کالاها باشد. همانطوری که کالاها دارای ارزش ذاتی هستند و در یک طرف معامله قرار می گیرند، درهم و دینار نیز ارزش ذاتی دارند و در طرف دیگر معامله قرار می گیرند. یعنی هر دو ارزش برابر را دارند اینجاست که عدالت در عوضین محقق شده است. چون هر دو طرف معامله ثبات دارند. اما پول امروزی این عنصر را فاقد است عدالت در عوضین را نمی تواند به وجود آورد. بازنده هم کسی است که پول را داشته باشد اوست که هر روز جور تورم را باید کشد. ولی طرف دیگر چون کالایش ارزش ذاتی دارد کدام ضرری نمی کند.
حال باید کالایی را پیدا کرد که بتواند قدر مشترک تمامی کالاها باشد، یعنی اینکه بتوان تمامی کالاها را با آن معامله کرد و در عین حال دارای خاصیت کالا نیز باشد یعنی ارزش ذاتی داشته باشد، همانند کالا ثبات داشته باشد. چون ارزش ذاتی داشت و ثبات را نیز به دنبال خود خواهد داشت در اینجاست که دیگر این پول نمی تواند تورم زا باشد. این پول، پول اسلامی است. این پول می تواند عدالت اجتماعی را رقم زند، این پول می تواند ربا را از جامعه بردارد.
خوب حال کدام کالا می تواند این نقش را بازی کند؟ بلی طلا می تواند این نقش را بازی کند. این قدر مشترک تمامی کالاها را می توان در طلا سراغ گرفت. طلا خود کالاست همانند دیگر کالاها، ثبات دارد زیرا دارای ارزش ذاتی است. ولی با یک تفاوت با دیگر کالاها، آن تفاوت نیز این است که طلا می تواند کالای مورد قبول همگان باشد، هر شخصی آن را می تواند قبول کند. پس قدر مشترک حاصل شد. کما اینکه در گذاشته نیز طلا این کار را انجام می داده است. اما این رباخواران تاریخ بوده اند که طلا را به حاشیه بردند و پول اعتباری را به وجود آوردند. و بشر را مبتلا به رباخواری سازمان یافته کردند.
پول یا ارز فیات چیست؟
پول فیات به واحد پولی گفته می‌شود که دولتها آن را منتشر میکنند، اما پشتوانه فیزیکی (مانند طلا ، نقره) ندارد.
به گزارش ایبِنا، ارز فیات یا پول بی‌پشتوانه مانند دلار آمریکا، در واقع یک پول قانونی است که ارزش خود را از دولت صادرکننده‌اش می‌گیرد و برخلاف پول کالایی، ارزش آن به یک کالای فیزیکی بستگی ندارد. فیات از واژه لاتین به همین نام و به معنی «بگذارید انجام شود» گرفته شده است. دولتی که پول فیات را چاپ می‌کند، عامل تعیین‌کننده در ارزش آن است و در حال حاضر بسیاری از کشورها از سیستم ارز فیات برای خرید کالا، خدمات، سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری استفاده میکنند. این سیستم پولی در واقع جایگزین استاندارد طلا و پول کالایی شده است.
در واقع پول فیات (Fiat Currency) به واحد پولی گفته می شود که دولتها آن را منتشر میکنند اما پشتوانه فیزیکی (مانند طلا، نقره) ندارد. ارزش این نوع پول به‌جای آنکه وابسته به ارزش ذاتی دارایی‌هایی دیگر به‌عنوان پشتوانه باشد، ناشی از ارتباط بین میزان عرضه و تقاضا است.
متخصصین حوزه مالی و اقتصاددانان در حمایت از ارزهای فیات هم عقیده نیستند. مدافعان و مخالفان آن مزایا و معایب زیر را برای ارزهای فیات مطرح میکنند:
کمیابی (Scarcity): پول فیات از کمیابی کالا یا دارایی فیزیکی مانند طلا تاثیر نمی‌پذیرد.
هزینه: خلق پول فیات چرا پول فیات با ارزش است؟ از نظر اقتصادی نسبت به پول کالایی به‌صرفه‌تر است.
واکنش‌پذیر: پول فیات این قدرت را در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار میدهد که نسبت به بحران‌های اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.
مبادلات بین‌المللی: ارزهای فیات توسط تعداد زیادی از کشورها در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این باعث ارائه فرم قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.
راحتی: برخلاف طلا، پول فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینه‌زا باشد، نیست.
نبود ارزش ذاتی: ارزهای فیات فاقد ارزش ذاتی هستند. این به دولتها امکان «خلق پول از هیچ چیز» را میدهد که می‌تواند به ابرتورم و در نهایت سقوط سیستم اقتصادی یک کشور منجر شود.
سابقه تاریک: از نظر نمونه‌های تاریخی، پیاده‌سازی سیستم ارزی فیات معمولاً به سقوط نظام‌های مالی ختم شده است که بیانگر خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.
پول یا ارز فیات (Fiat Currency) چیست؟
تنها مشابهت بین ارز فیات و ارز دیجیتال در نداشتن پشتوانه فیزیکی آن‌هاست. در حالی که ارز فیات توسط دولتها و بانکهای مرکزی کنترل می‌شود، ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکزی دارند.
تفاوت آشکار این دو سیستم پولی، در نحوه ایجاد پول‌های جدید در هر یک از آن‌هاست. بیت کوین به عنوان نمونه برتر ارزهای دیجیتال، در مقایسه با پول‌های فیات که در کنترل بانک‌هاست و اساساً می‌توانند بدون هیچ پایه و اساسی به وجود آیند، عرضه و تعداد سکه محدودی دارد.
به عنوان شکل دیجیتالی پول، ارزهای دیجیتال هیچ قرین فیزیکی ندارند و به هیچ مرزی محدود نمی‌شوند. علاوه بر این، تراکنش‌ها در ارزهای دیجیتال برگشت‌ناپذیر است در حالی که در ارزهای فیات اینگونه نیست.
لازم به اشاره است که بازار ارز دیجیتال دربرابر بازارهای سنتی و مبادلات ارزی بسیار کوچکتر و پرنوسان‌تر است. این یکی از دلایلی است که مانع از فراگیر شدن و پذیرش گسترده این ارزها در عرصه بین‌المللی شده است. اما با رشد بازار چرا پول فیات با ارزش است؟ ارزهای دیجیتال، به احتمال زیاد نوسان آن نیز کمتر و کمتر خواهد شد.
پول فیات یا پول بدون پشتوانه چیست؟
پول بدون پشتوانه یا پول دستوری، پول حکمی، پول اعتباری، پول فیات به انگلیسی: Fiat Currency پولی است که توسط دولتها منتشر می‌شود و هیچ پشتوانه کالایی مثل طلا یا نقره برای آن وجود ندارد. نام آن از واژه لاتین فیات به معنی بگذارید انجام شود گرفته شده است.
- توسط دولت آن پول قانونی شده باشد.
- توسط دولت تولید می‌شود و نه دارای ارزش مشخصی است و نه قابل تبدیل به هیچ کالای مشخصی می‌باشد.
- دارای ارزش ذاتی نیست و تنها دلیل استفاده از آن دستور دولت است.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
تاریخچه پول فیات
در گذشته کشورهای دنیا فقط اجازه داشتند که در قبال طلایی که از معاملات جهانی وارد خزانه کشور میکنند پول چاپ کنند. به این ترتیب نرخ تبدیل طلا به پول هر کشور عدد ثابتی بود و بر همین اساس نرخ تبدیل پول سایر کشورها به همدیگر نیز عدد ثابتی بود. ولی به مرور زمان به دلیل کمبود طلا و مشکلاتی مانند جابجایی طلا بانک ها و دولت ها بر اساس قدرت حکومت و اقتصاد کشور دست به چاپ اسکناس زدند.
اولین استفاده از پول بی‌پشتوانه در قرن ۱۱ در چین بوده‌است. استفاده از آن در سلسله‌های مینگ و یوان رایج بود. سلسله سونگ در چین اولین سلسله‌ای بود که از پول کاغذی استفاده نمود؛ ولیکن این پول کاغذی دارای ارزش ثابتی نسبت به طلا و نقره بود با اینکه در عمل هیچگاه اجازه تبدیل به طلا و نقره داده نمی‌شد. با افزایش چاپ این نوع پول توسط حکومت تورم ایجاد شد. حکومت تلاش زیادی برای کاهش تورم انجام داد ولیکن این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز نبود.
سلسله یوان اولین سلسله‌ای بود که تنها از پول کاغذی استفاده نمود. گوبلای خان مؤسس این سلسله از پولی به نام چائو استفاده نمود.
حذف پشتوانه طلا
پس از مدتی و در سال 1929 یکی از بزرگترین رکودهای اقتصادی دنیا رخ داد که باعث شد تا این نظام پولی جهانی با پشتوانگی طلا کمرنگتر شود. برای حل این مشکل در ماه جولای 1944 تعداد 730 نماینده از 44 کشور دنیا متشکل از متفقین، در کنفرانس پولی و مالی ملل متحد یک تفاهم‌نامه جهانی را به امضا رساندند که در آن قرار شد دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع در مبادلات جهانی اضافه شود و دولت آمریکا نیز در مقابل متعهد شد تا به ازای هر 35 دلار، معادل یک اونس طلا در خزانه خود نگهداری کند و هر زمان هر دولتی درخواست کرد، آمریکا به ازای هر 35 دلار یک اونس طلا به آنها تحویل دهد (طلا به‌عنوان پشتوانه پول). این تفاهم‌نامه به‌عنوان قرارداد برتن وودز (Bretton Woods) مشهور شد.
امروزه اکثر واحدهای پولی، پول فیات هستند و فاقد هرگونه ارزش ذاتی می‌باشند و صرفاً به‌عنوان وسیلهٔ پرداخت از آنها استفاده می‌شود. پول فیات در طول قرن بیستم به خصوص پس از فروریزی سیستم برتون وودز، زمانی که ایالات متحده توقف برابری دلار و نرخ طلا را اعلام کرد، رشد چشمگیری نمود.
پشتوانه پول فیات چیست؟
پشتوانه ارز فیات هر کشوری حکومت و دولت و اقتصاد آن کشور است و چیزی که به آن ارزش میدهد، مقبولیت عمومی مردم آن کشور است. یعنی اگر اقتصاد و قدرت دولت کشوری در دنیا قوی‌تر شود، باعث می‌شود تا نرخ ارز آن کشور نیز نسبت به سایر کشورهای دیگر بالاتر برود و دیگر نرخ تبدیل پول به ارز سایر کشورهای جهان یکسان نبوده و همواره درحال تغییر است.
کدام کشورها ارز فیات دارند؟
در حال حاضر بیشتر کشورها ارز فیات دارند. مانند دلار آمریکا که مهم ترین ارز فیات در حال حاضر است.
خطرهای استفاده از پول فیات
مهم‌ترین خطر این نوع پول، تورم سرسام‌آور به دلیل عدم وجود هرگونه محدودیت بر حجم نقدینگی است. پول فیات کنترل اقتصاد را به دست بانکهای مرکزی دولتها میدهد چون آنها هستند که میزان چاپ اسکناس را تعیین و کنترل میکنند. پول بدون پشتوانه می‌تواند یک ارز خوب برای اقتصاد باشد، به شرطی که بتواند برای حفظ ارزش و تسهیل مبادلات به کار بیاید.
یکی دیگر از خطرهایی که پول بدون پشتوانه را تهدید می‌کند، از بین رفتن دولتها است. چون این دولتها هستند که به علت وجود و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند به پول ملی هر کشور اعتبار و ارزشی مناسب می‌بخشند. اگر دولتی نابود شود، ارزش پول ملی آن نیز به نابودی کشیده می‌شود.
پشتوانه ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال نیز مانند دلار آمریکا تاحدی بدون پشتوانه هستند و تنها پشتوانه آنها مقبولیت و محبوبیت عمومی در دنیاست که به آنها ارزش داده است. رمز ارزی مثل بیت کوین به خاطر خاصیت غیرمتمرکز بودن، شفاف بودن و همچنین محدود بودن تعداد آن (غیرقابل چاپ)، هر روز در دنیا طرفداران بیشتری پیدا می‌کند. به‌نوعی می‌توان گفت هر‌چقدر بانکهای مرکزی دنیا با چاپ پول بدون پشتوانه و بی رویه به مردم خیانت میکنند، مقبولیت و ارزش وجود ارزهای دیجیتال را در دنیا تقویت میکنند.
آیا بیت کوین یک ارز فیات است؟
بیت کوین ابزاری کارآمد برای انتقال پول از طریق اینترنت می باشد و توسط یک شبکه غیرمتمرکز با مجموعه قوانین شفاف کنترل می شود، بنابراین می توان گفت بیت کوین جایگزینی برای پول فیات توسط بانک مرکزی می باشد. اما بیت کوین هم مشکلاتی دارد و باید صبر کنیم تا ببینیم در آینده چه به سر بیت کوین می آید.
دیدگاه شما