تاریخچه قرارداد آتی

پ

کنکاشی در قرارداد آتی سکه بهار آزادی مورد معامله در بورس کالای ایران

قرارداد آتی به‌عنوان یکی از ابزارهای مشتقه معاملاتی در حوزه تجارت سکه‌­های طلا، در سال 1387 خورشیدی در بورس کالای ایران از سوی سرمایه‌گذاران مورد استقبال قرار گرفت. این نوع قرارداد تأثیر بسزایی بر کنترل نوسانات بازار نقدی منسوجات طلا داشت. در واقع این نوع قرارداد گزینه مناسبی برای هدایت منابع سرگردان نقدینگی جهت سرمایه‌گذاری بر روی سکه و شمش طلا در جهت ایجاد تعادل قیمت در بازارهای مالی ایران می­‌باشد. اما قرارداد آتی سکه بهار آزادی مورد معامله در بورس کالای ایران دارای دو ایراد اساسی است: نخست آنکه خریدار در هنگام انعقاد قرارداد، کالای موردنظر (سکه­های طلا) را تحویل نگرفته و نیز قبل از تحویل آن در موعد مقرر، قادر به انعقاد یک قرارداد آتی جدید در بازار بورس کالا است که مصداق بارز بیع کالی به‌کالی می‌باشد. دیگر آنکه این نوع قرارداد به‌خاطر وجود احتمال سود و زیان به‌طور مساوی برای هریک از طرفین معامله، شباهت زیادی به قرارداد قِماری دارد. لذا پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا این نوع قرارداد از دیدگاه فقهی و حقوقی مشروعیت دارد یا خیر؟ نتیجة کتابخانه‌ای حاصل از این نوشتار بر این دلالت دارد که قرارداد آتی براساس ماده 1108 قانون مدنی فرانسه یکی از اقسام عقود قانونی است و صحیح می‌باشد و معادل عقد زمانی احتمالى (بَختکی) است و با بررسی در کلام فقهای امامیه و حقوقدانان ایران در مباحث بیع سَلَف، بیع الدین بالدین و قِمار، این نوع قرارداد مطابق موازین اسلامی است که بنابر اصل آزادی قراردادها جایز است.

قرارداد آتی و پیش رو در اصل نوعی قراردادی است که به معامله گران، سرمایه گذاران و تولیدکنندگان کالا امکان می دهد قیمت آینده یک دارایی را حدس تاریخچه قرارداد آتی بزنند. قرارداد پیش رو و آتی به عنوان یک تعهد دو طرفه عمل می کنند که امکان معامله در تاریخ آینده (تاریخ انقضا) را با قیمتی که در لحظه امضای قرارداد در مورد آن توافق می کنید، فراهم می کند.

ابزار اصلی مالی قرارداد پیش رو و آتی می تواند هر دارایی مانند سهام، کالا، ارز، سهام یا حتی اوراق قرضه باشد. اما برخلاف قراردادهای پیش رو، قراردادهای آتی به عنوان قرارداد (به عنوان قراردادهای حقوقی) استاندارد هستند و در محل خاصی (صرافی قرارداد آتی) معامله می شوند. بنابراین، قرارداد های آتی منوط به مجموعه خاصی از قوانین هستند که ممکن است مثلاً حجم قراردادها و نرخ بهره روزانه را در بر بگیرد. در بسیاری موارد، اجرای قرارداد آتی توسط اتاق پردازش تضمین می شود، و این امکان را برای طرفین فراهم می کند تا با کاهش خطرات طرف مقابل تجارت کنند.

اگرچه اشکال ابتدایی بازارهای آتی در قرن ۱۷ ام در اروپا ایجاد شده است، اما صرافی دوجیما رایس (ژاپن) به عنوان اولین صرافی قرارداد آتی در نظر گرفته می تاریخچه قرارداد آتی شود. در اوایل قرن ۱۸ در ژاپن، بیشتر پرداخت ها به صورت رایس انجام می شد، بنابراین قراردادهای آتی به عنوان راهی برای محافظت در برابر خطرات ناشی از قیمت متغیر رایس استفاده شد.

با ظهور سیستم های تجارت الکترونیکی، قراردادهای آتی با توجه به طیف وسیع موارد استفاده آن، در کل صنعت مالی رواج یافت و محبوب شد.

وظایف قرارداد آتی

در چارچوب صنعت مالی، قراردادهای آتی به طور معمول به برخی از عملکردهای زیر می پردازند:

جلوگیری و مدیریت ریسک:

از قرارداد آتی می توان برای کاهش خطرات مشخصی استفاده کرد. به عنوان مثال، یک کشاورز ممکن است از قرارداد آتی برای فروش محصولات خود استفاده کند تا اطمینان حاصل کند که در آینده محصولات خود را با وجود اتفاقات نامطلوب و نوسانات بازار با قیمت مشخصی می فروشد. یا یک سرمایه گذار ژاپنی که دارای اوراق خزانه داری ایالات متحده است، می تواند قراردادهای آتی JPYUSD را با مبلغی برابر با پرداخت سه ماهه کوپن (نرخ بهره)، به عنوان راهی برای قفل کردن ارزش کوپن به JPY با نرخ از پیش تعیین شده خریداری کند.

قدرت نفوذ:

قرارداد آتی به سرمایه گذاران اجازه می دهد تا موقعیت های با نفوذی ایجاد کنند. با انعقاد قراردادها در تاریخ انقضا، سرمایه گذاران می توانند موقعیتی به دست بیاورند. به عنوان مثال، اهرم 3: 1 به معامله گران اجازه می دهد تا سه برابر بیشتر از مانده حساب تجاری خود وارد یک موقعیت شوند.

ریسک کوتاه مدت:

قراردادهای آتی به سرمایه گذاران این امکان را می دهد که یک دارایی را در معرض ریسک کوتاه مدت قرار دهند. هنگامی که یک سرمایه گذار تصمیم به فروش قرارداد آتی بدون تملک دارایی زیربنایی بگیرد، معمولاً به آن "موقعیت برهنه" گفته می شود.

تنوع دارایی:

سرمایه گذاران قادر به انجام ریسک کوتاه مدت بر دارایی هایی هستند که معامله آنها در بازار دشوار است. کالاهایی همچون نفت معمولاً هزینه بالایی بابت تحویل و انبارداری دارند، اما با استفاده از قراردادهای آتی، سرمایه گذاران و تاجران می توانند بدون نیاز به معامله فیزیکی، انواع مختلفی از دارایی ها را به این ترتیب معامله کنند.

کشف قیمت:

بازارهای آتی یک فروشگاه یک مرحله ای برای فروشندگان و خریداران (یعنی عرضه و تقاضا برآورده می شود) برای چندین کلاس دارایی، مانند کالاها است. به عنوان مثال، قیمت نفت را می توان نسبت به تقاضای زمان واقعی در بازارهای آتی و نه از طریق تعامل محلی در یک پمپ بنزین تعیین کرد.

ساز و کار تسویه

تاریخ تاریخچه قرارداد آتی انقضاء قرارداد آتی آخرین روز فعالیت های تجاری برای آن قرارداد خاص است. پس از آن معاملات متوقف شده و قراردادها تسویه می شوند. دو سازوکار اصلی برای تسویه قراردادهای آتی وجود دارد:

تسویه حساب فیزیکی:

دارایی توافق شده بین دو طرف مبادله شده در قرارداد با قیمت از پیش تعیین شده رد و بدل می شود. فروشنده موظف است دارایی را به خریدار تحویل دهد.

تسویه حساب نقدی:

دارایی توافق شده مستقیماً رد و بدل نمی شود. در عوض، یک طرف مبلغی را به دیگری پرداخت می کند که نشان دهنده ارزش دارایی فعلی است. یک نمونه بارز قراردادهای آتی با تسویه نقدی، قراردادهای آتی نفتی است که پول به جای بشکه نفت مبادله می شود، زیرا تجارت فیزیکی هزاران بشکه نفت نسبتاً پیچیده خواهد بود.

قراردادهای آتی با تسویه حساب نقدی مناسب تر و در نتیجه محبوب تر از قراردادهای تسویه فیزیکی است، حتی برای اوراق بهادار مالی نقد یا ابزار درآمد ثابت که مالکیت آنها می تواند به صورت نسبتاً سریعی منتقل شود مناسب تر است(حداقل در مقایسه با دارایی های فیزیکی مانند بشکه نفت).

با این حال، قرارداد آتی با تسویه حساب نقدی ممکن است منجر به دستکاری در قیمت اصلی دارایی شود. این نوع دستکاری در بازار معمولاً به "انفجار قیمت نهایی" نامیده می شود. این اصطلاحی است که اشاره به فعالیت های غیرطبیعی تجاری در زمانی که قراردادهای آتی به تاریخ انقضای خود نزدیک می شوند، دارد که عمداً باعث اختلال در سفارشات می شوند.

خروج از استراتژی های قراردادهای آتی

بعد از امضای قرارداد آتی، سه اقدام اصلی وجود دارد که معامله گران این نوع قرارداد می توانند انجام دهند:

جبران خسارت:

به عمل بستن قرارداد آتی با ایجاد یک معامله در جهت مخالف با همان ارزش اشاره دارد. بنابراین، اگر یک تاجر ۵۰ قرارداد آتی کوتاه داشته باشد، می تواند موقعیت طولانی با اندازه برابر را باز کند و موقعیت اولیه خود را خنثی کند. استراتژی جبران خسارت و یا موازنه کردن به معامله گران اجازه می دهد تا متوجه سود یا ضرر خود را قبل از تاریخ تسویه حساب شوند.

تمدید قرارداد:

هنگامی اتفاق می افتد که یک تاجر پس از جبران خسارت اولیه خود، تصمیم بگیرد که یک موقعیت جدید قراردادهای آتی را باز کند، و به این جهت تاریخ انقضا را تمدید می کند. به عنوان مثال، اگر یک تاجر ۳۰ قرارداد آتی داشته باشد که در هفته اول ژانویه منقضی شده باشد، اما آنها بخواهند موقعیت خود را به مدت شش ماه تمدید کنند، می توانند موقعیت اولیه را دوباره با همان اندازه ایجاد کنند و تاریخ انقضا آن را طولانی تر کنند.

تسویه حساب:

اگر فردی قرارداد آتی خود را تمدید نکند، قرارداد در تاریخ انقضا تسویه می شود. در این مرحله، طرفین معامله به طور قانونی موظفند با توجه به قرارداد، دارایی خود را مبادله کنند.

الگوهای قیمت قراردادهای آتی: کونتانگو و بکواردیشن عادی

از لحظه ایجاد قراردادهای آتی تا زمان حل و فصل آنها، قیمت بازار قراردادها به عنوان پاسخ به نیروهای خرید و فروش تغییر خواهد کرد. رابطه بین سررسید و متغیر قیمت قراردادهای آتی الگوهای مختلفی از قیمتها را ایجاد می کند، که معمولاً به آنها کونتانگو و بکواردیشن عادی می گویند. این الگوهای قیمت بطور مستقیم با قیمت مورد انتظار یک دارایی در تاریخ انقضا قرارداد مرتبط است، همانطور که در ادامه مطرح شده است.

(۱) کونتانگو: شرایط بازار که در آن قیمت قراردادهای آتی بالاتر از قیمت مورد انتظار بازار است.

(۲) قیمت مورد انتظار: قیمت پیش بینی شده دارایی در لحظه تسویه حساب (تاریخ انقضا). توجه داشته باشید که قیمت مورد انتظار همیشه ثابت نیست، یعنی ممکن است در واکنش به عرضه و تقاضای بازار تغییر کند.

(۳) بکواردیشن عادی: شرایطی در بازار که قیمت قراردادهای آتی پایین تر از قیمت مورد انتظار آینده است.

(۴) تاریخ انقضا: آخرین روز فعالیت برای قرارداد آتی خاص، قبل از وقوع تسویه حساب.

در حالی که شرایط بازار کونتانگو برای فروشندگان ( موقعیت های کوتاه) نسبت به خریداران (موقعیت های طولانی) مطلوب تر است، اما بازار بکواردیشن معمولاً برای خریداران سودمندتر است.

با نزدیک شدن به تاریخ انقضا قرارداد، انتظار می رود قیمت قراردادهای آتی به تدریج با قیمت مورد انتظار همگرا شود تا در نهایت آنها ارزش مشابهی داشته باشند. اگر قراردادهای آتی و قیمت مورد انتظار در تاریخ انقضا یکسان نباشند، معامله گران قادر خواهند بود از فرصت تفاوت قیمت به سرعت سود کسب کنند.

در شرایط کونتانگو، قراردادهای آتی معمولا به دلیل راحتی بالاتر از قیمت مورد انتظار، معامله می شوند. به عنوان مثال، یک تاجر قرارداد آتی می تواند تصمیم بگیرد حق بیمه کالاهای مادی را که در آینده تحویل داده می شود بپردازد، بنابراین نیازی نیست که نگران پرداخت هزینه هایی از قبیل انبارداری و بیمه باشند (طلا نمونه ی محبوبی است). علاوه بر این، شرکت ها ممکن است از قراردادهای آتی برای قفل کردن هزینه های آینده خود بر روی ارزش قابل پیش بینی تاریخچه قرارداد آتی استفاده کنند، و کالاهایی را خریداری کنند که برای خدمات خود ضروری هستند (به عنوان مثال، تولید کننده نان که قراردادهای آتی خرید گندم را امضا می کند).

از طرف دیگر، یک بازار بک واردیشن زمانی اتفاق می افتد که قراردادهای آتی زیر قیمت نقطه مورد انتظار معامله شود. دلالان قراردادهای آتی را می بندند که امیدوارند در صورت افزایش قیمت همانطور که انتظار می رود، سود زیادی کسب کنند. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است امروز قراردادهای بشکه نفتی را با قیمت ۳۰ دلار بخرد، در حالی که قیمت مورد انتظار برای سال آینده ۴۵ دلار است.

افکار نهایی

بعنوان نوع استانداردی از قراردادهای پیش رو، قراردادهای آتی از جمله ابزارهای مورد استفاده محبوب در صنعت مالی هستند و کاربرد مختلف آنها باعث می شود برای طیف گسترده ای از موارد استفاده مناسب باشند. با این وجود، شناخت کافی از مکانیسمهای اساسی قراردادهای آتی و بازارهای خاص آنها قبل از سرمایه گذاری، مهم است.

در حالی که "بستن" قیمت دارایی در آینده در شرایط خاص مفید است، اما همیشه ایمن نیست. به ویژه هنگامی که قراردادها بر اساس مارجین معامله می شوند. بنابراین، استراتژی مدیریت ریسک اغلب برای کاهش خطرات اجتناب ناپذیر مرتبط با قراردادهای آتی استفاده می شود. برخی دلالان همچنین از شاخص های تحلیل تکنیکی به همراه روش های تحلیل بنیادی به عنوان راهی برای آگاهی از عملکرد قیمت بازارهای آتی استفاده می کنند.

قرارداد آتی یا فیوچر (Future) در معاملات

پ

قرارداد آتی یا (Future) چیست؟

قراردادهای آتی یا فیوچر، قراردادهای مالی مشتقه ای هستند که طرفین را ملزم به معامله یک دارایی در تاریخ و قیمت آتی از پیش تعیین شده می کند. خریدار باید بدون توجه به قیمت فعلی بازار، در تاریخ انقضا، دارایی پایه را به قیمت تعیین شده خریداری کند یا تاریخچه قرارداد آتی فروشنده باید دارایی پایه را بفروشد.

دارایی های اساسی شامل کالاهای فیزیکی یا سایر ابزارهای مالی مانند ارزهای دیجیتال است. قراردادهای آتی مقدار دارایی پایه را به تفصیل شرح می دهند و برای تسهیل تجارت در بورس آتی شکل گرفته اند. از معاملات آتی می توان برای پوشش ریسک یا سفته بازی استفاده کرد.

درک بهتر قرادادهای آتی

قراردادهای آتی یا فیوچرز به معامله گران اجازه می دهد قیمت دارایی یا کالای اساسی را قفل کند. این قراردادها تاریخ انقضا دارند و قیمت هایی را تعیین می کنند که از قبل مشخص است. قراردادهای آتی با ماه منقضی می شوند. به عنوان مثال قرارداد آتی طلای دسامبر، در ماه دسامبر منقضی می شود.

معامله گران و سرمایه گذاران از اصطلاح “آتی” با اشاره به طبقه کلی دارایی استفاده می کنند. با این حال، انواع مختلفی از قراردادهای آتی برای معاملات در دسترس می باشد از جمله:

• قراردادهای آتی کالا مانند نفت خام، گاز طبیعی، ذرت و گندم
• معاملات آتی شاخص سهام مانند S&P 500 Index
• معاملات آتی ارز شامل یورو و پوند انگلیس
• معاملات آتی فلزات گرانبها برای طلا و نقره
• قراردادهای آتی خزانه داری ایالات متحده برای اوراق قرضه و سایر محصولات
• معاملات آتی ارزهای دیجیتال یا کریپتوکارنسی

توجه به تمایز بین قراردادهای آپشن و قراردادهای آتی مهم است. قراردادهای آپشن معامله به سبک آمریکایی به دارنده این حق را (و نه تعهد) برای خرید یا فروش دارایی پایه در هر زمانی قبل از تاریخ انقضای قرارداد می دهد اما با قراردادهای آپشن اروپایی شما فقط می توانید در زمان انقضا اقدام کنید، اما مجبور نیستید از این حق استفاده کنید.

از سوی دیگر، خریدار یک قرارداد آتی، موظف است کالای پایه (یا معادل نقدی) را در زمان انقضا و نه قبل از آن، در اختیار بگیرد. خریدار قرارداد آتی می تواند در هر زمانی قبل از انقضا موقعیت خود را بفروشد و از تعهد خود عدول کند. به این ترتیب، خریداران قراردادهای آپشن معامله و آتی از بسته شدن موقعیت دارنده اهرم قبل از تاریخ انقضا سود می برند.

استفاده از معاملات فیوچر

در بازارهای آتی معمولاً از اهرم بالایی استفاده می کنند. اهرم به این معنی است که معامله گر نیازی به قرار دادن ۱۰۰٪ مبلغ قرارداد در هنگام ورود به معامله ندارد. در عوض، کارگزار به یک مقدار حاشیه اولیه نیاز دارد که شامل کسری از ارزش کل قرارداد است.

صرافی که در آن قرارداد آتی معامله می شود تعیین می کند که آیا قرارداد برای تحویل فیزیکی است یا می توان آن را به صورت نقدی تسویه کرد. یک شرکت ممکن است برای قفل کردن قیمت کالایی که برای تولید به آن نیاز دارد، قرارداد تحویل فیزیکی منعقد کند. با این حال، بیشتر قراردادهای آتی مربوط به معامله گرانی است که در مورد معامله سفته بازی می کنند.

قرارداد آتی یا (future) برای تاریخچه قرارداد آتی تاریخچه قرارداد آتی سفته بازی یا (Speculation)

یک قرارداد آتی به معامله گر اجازه می دهد تا در مورد جهت حرکت قیمت یک کالا حدس بزند. اگر معامله‌گری یک قرارداد آتی بخرد و قیمت کالا افزایش یابد و در انقضا بالاتر از قیمت قرارداد اصلی معامله شود، آن‌وقت سود خواهد داشت. قبل از انقضا، معامله خرید – موقعیت خرید – با معامله فروش به همان مقدار در قیمت فعلی جبران یا بازگشایی می شود و عملاً موقعیت خرید بسته می شود.

مابه التفاوت قیمت های دو قرارداد به صورت نقدی در حساب کارگزاری سرمایه‌گذار تسویه می شود و هیچ کالای فیزیکی تغییر نمی کند. با این حال، اگر قیمت کالا کمتر از قیمت خرید مشخص شده در قرارداد آتی باشد، معامله گر می تواند ضرر کند.

در صورت پیش‌بینی کاهش قیمت دارایی پایه، سفته‌بازان می‌توانند یک موقعیت سفته‌بازی Short یا فروش داشته باشند. اگر قیمت کاهش یابد، معامله‌گر برای بستن قرارداد موضع جبرانی را اتخاذ می‌کند. باز هم، مابه التفاوت خالص در انقضای قرارداد تسویه خواهد شد. اگر قیمت دارایی پایه کمتر از قیمت قرارداد باشد، سرمایه‌گذار متوجه سود خواهد شد و اگر قیمت فعلی بالاتر از قیمت قرارداد باشد، ضرر خواهد کرد.

معامله‌گری را تصور کنید که موجودی حساب کارگزاری ۵۰۰۰ دلاری دارد و در حال معامله برای موقعیت ۵۰۰۰۰ دلاری بیت کوین است. اگر قیمت بیت کوین برخلاف مبادلات خود حرکت کند، ممکن است زیان هایی را متحمل شود که بسیار بیشتر از مبلغ حاشیه اولیه ۵۰۰۰ دلاری حساب است. در این حالت، کارگزار یک مارجین فراخوانی را انجام می‌دهد که نیاز به واریز وجوه اضافی برای پوشش زیان‌های بازار دارد.

معاملات آتی برای پوشش ریسک یا (Hedging)

می توان از معاملات آتی برای محافظت از حرکت قیمت دارایی پایه استفاده کرد. در اینجا هدف به جای حدس و گمان، جلوگیری از زیان ناشی از تغییرات بالقوه نامطلوب قیمت است. بسیاری از شرکت‌هایی که وارد پوشش‌ ریسک می‌شوند، از دارایی اساسی استفاده می‌کنند یا در بسیاری موارد تولید می‌کنند.

به عنوان مثال، کشاورزان گندم می توانند از قراردادهای آتی برای قفل کردن قیمت خاصی برای فروش محصول گندم خود استفاده کنند. با این کار ریسک خود را کاهش می دهند و تضمین می کنند که قیمت ثابت را دریافت خواهند کرد. اگر قیمت گندم کاهش یابد، کشاورز برای جبران ضررهای ناشی از فروش گندم در بازار، سودی در آن خواهد داشت. با چنین سود و زیان هایی که یکدیگر را خنثی می کنند، پوشش ریسک به طور مؤثر اتفاق می افتد.

نمونه قراردادهای آتی در دنیای واقعی

فرض کنید یک معامله گر می خواهد با عقد قرارداد آتی در ماه خرداد با این توقع که قیمت آن تا پایان سال قرار است بیشتر شود، روی قیمت نفت گمانه زنی کند. قرارداد آتی نفت در بهمن ماه با قیمت ۵۰ دلار معامله می شود و معامله گر قرارداد را قفل می کند.

از آنجایی که نفت با افزایش ۱۰۰۰ بشکه ای معامله می شود، سرمایه‌گذار اکنون موقعیتی به ارزش ۵۰۰۰۰ دلار نفت خام دارد (۱۰۰۰ x 50 دلار = ۵۰۰۰۰ دلار). حاشیه ای که نزد کارگزار سپرده گذاری می کنند.

از ماه خرداد تا بهمن، قیمت نفت مانند ارزش قراردادهای آتی در نوسان است. اگر قیمت نفت بیش از حد نوسان داشته باشد، کارگزار ممکن است درخواست کند وجوه اضافی به حساب مارجین واریز شود.

در دیماه به تاریخ پایان قرارداد نزدیک می شود که در سومین جمعه ماه است. قیمت نفت خام به ۶۵ دلار افزایش یافته است و معامله گر برای خروج از موقعیت، قرارداد اصلی را می فروشد. تفاوت خالص به صورت نقدی تسویه می شود و آنها ۱۵۰۰۰ دلار، کمتر از هر گونه کارمزد و کمیسیون از کارگزار (۶۵ – ۵۰ دلار = ۱۵ دلار x 1000 = 15،۰۰۰ دلار) به دست می آورند.

با این حال، اگر قیمت نفت به جای آن به ۴۰ دلار کاهش می یافت، سرمایه‌گذار ۱۰۰۰۰ دلار ضرر می کرد (۴۰ – ۵۰ دلار = منفی ۱۰ دلار در ۱۰۰۰ دلار = منفی ۱۰،۰۰۰ دلار).

قراردادهای آتی چیست؟

قراردادهای آتی ابزار سرمایه گذاری است که به خریدار اجازه می دهد روی قیمت آتی یک کالا یا اوراق بهادار دیگر شرط بندی کند. انواع مختلفی از قراردادهای آتی وجود دارد، در مورد دارایی هایی مانند نفت، شاخص های بورس، ارزها و محصولات کشاورزی

برخلاف قراردادهای آتی که بین طرفین معامله سفارش گذاری می شود، قراردادهای آتی در مبادلات سازمان یافته مانند مواردی که توسط CME Group Inc (CME) اداره می شود، معامله می شود. قراردادهای آتی در میان معامله گرانی که هدفشان سود در نوسانات قیمت است و همچنین مشتریان تجاری که مایل به محافظت از ریسک های خود هستند، محبوبیت دارد.

اگر قرارداد آتی را تا انقضا آن نگه داریم چه اتفاقی می افتد؟

اغلب، معامله گرانی که قراردادهای آتی را تا انقضا نگه می دارند، موقعیت خود را به صورت نقدی تسویه می کنند. به عبارت دیگر، معامله‌گر بسته به افزایش یا کاهش دارایی پایه در طول دوره نگهداری سرمایه‌گذاری، به سادگی تسویه نقدی را پرداخت یا دریافت می‌کند.

با این حال، در برخی موارد قراردادهای آتی به تحویل فیزیکی نیاز دارند. در این سناریو، سرمایه‌گذار دارای قرارداد پس از انقضا، مسئول نگهداری کالا خواهد بود و باید هزینه‌های جابجایی مواد، ذخیره‌سازی فیزیکی و بیمه را پوشش دهد.

قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می‌شود؟

قرارداد آتی سبد سهام در بورس اوراق بهادار ایران به‌عنوان یک ابزار جدید معرفی‌شده است و هنوز شروع اولیه‌ آن محسوب می‌شود. این ابزار از سبدی که شامل سهام ۳۰ شرکت بزرگ است تشکیل و با نوسانات قیمتی آن‌ها هم‌جهت شده است. مزایای قرارداد آتی سبد سهام زیاد است به همین دلیل طرفداران فراوانی در بورس دارد. همچنین خریدوفروش آن به‌طور کاملاً قانونی انجام می‌گیرد. در ادامه به سازوکارها و چگونگی معامله آن می‌پردازیم.

مفهوم قرارداد آتی

برای اینکه بدانیم قرارداد آتی سبد سهام به چه معناست باید ابتدا با مفهوم قرارداد آتی آشنا شویم.

این قرارداد به‌عنوان قراردادی شناخته می‌شود که در آن فروشنده و خریدار تصمیم می‌گیرند در آینده و در یک تاریخ معین مقدار کالای مشخص‌شده را با یک قیمت معلومی معامله کنند. این قرارداد به‌گونه‌ای به نفع دو طرف است؛ زیرا هم خریدار باید در زمان مشخص‌شده وجه را در مقابل دریافت کالا پرداخت کند و از آن‌طرف هم فروشنده باید در مقابل دریافت وجه کالا را در زمان معینی تحویل خریدار دهد.

به زمانی که فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد و در مقابل فروشنده وجه را به فروشنده تاریخ سررسید می‌گویند.

در ادامه شاید برای شما سؤالاتی در این زمینه پیش بیاید:

1. برای انجام این معامله که در آن فروشنده باید کالا را در زمان معین‌شده تحویل دهد و خریدار وجه را در تاریخ مشخص‌شده پرداخت کند چه تضمینی وجود دارد؟
2. چه دلیلی وجود دارد که معامله‌ای به‌عنوان قرارداد آتی بین فروشنده و خریدار صورت بگیرد.
3. سود و زیان فروشنده و خریدار چه زمانی اتفاق می‌افتد.

در ادامه به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.

قرارداد آتی سبد سهام چیست؟

با توضیحاتی که ذکر کردیم با مفهوم قرارداد آتی به‌طور کامل آشنا شدید. حال نیاز است با مفهوم قرارداد آتی سبد سهام آشنا شوید که یکی از ابزارهای جدید بورس ایران است.

در قرارداد آتی سبد سهام دارایی که مورد معامله قرار می‌گیرد از ۳۰ شرکت بزرگ بازار تشکیل‌شده است. همچنین می‌توانید در تصویر زیر نام سهام این شرکت‌ها را مشاهده کنید. سبد پایه به دارایی پایه قرارداد از سبد سهام می‌گویند که در قرارداد آتی سبد سهام قرار دارد.

در جدول بالا قیمت سهام هر شرکت در بازار به‌طور کامل مشخص است. همچنین ارزش روز آن‌ها نیز به‌راحتی قابل‌محاسبه است. به‌طوری‌که با چند معادله ساده می‌توانید پرتفوی آن را به دست آورید.

تغییرات قیمتی جسی ۷۱۲ که همان نماد قرارداد آتی سبد است با تغییرات میانگین سهام این سبد متناسب است.

با فهمیدن این مفهوم واضح تاریخچه قرارداد آتی است که اگر ارزش این سبد افزایش یابد نماد جسی نیز افزایش می‌یابد. در مقابل نیز اگر کاهش یابد جسی ۷۱۲ نیز باید کاهش یابد، چون نماد جسی ۷۱۲ با تغییرات میانگین سهام سبد رابطه مستقیم دارد.

سرمایه‌گذارانی که بازار را تا حدودی پیش‌بینی می‌کنند، می‌توانند با فراگیری این مفهوم و استفاده ابزاری از آن به سود تاریخچه قرارداد آتی قابل‌ملاحظه‌ای دست یابند.

مهم‌ترین مزیت قرارداد آتی دوطرفه بودن آن است. این مفهوم به این معناست که ابتدا شما پیش‌بینی می‌کنید نماد جسی ۷۱۲ رشد قیمت دارد و همانند دیگر معاملات عادی، در ابتدا آن را خریداری سپس به فروش می‌رساند.‌

در مقابل اگر شما افت ارزش قیمت سهام موجود در سبد را پیش‌بینی کرده‌اید، می‌توانید از این قضیه به نفع خود استفاده کنید. به این صورت که سهام خود را بفروشید و آن را دوباره زمانی که سهام در پایین‌ترین قیمت قرار گرفت خریداری کنید. اختلاف قیمت این دو سود حاصله برای شما منظور می‌شود.

یکی دیگر از مزیت‌های قرارداد آتی این است که می‌توانید در زمان پیش‌بینی افت قیمت آن را ابتدا بفروشید. سپس در کمترین ارزش خریداری کنید. با این کار می‌توانید به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست‌ یابید.

خرید و فروش قرارداد آتی سبد سهام چگونه است؟

اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام همین معاملات نماد جسی ۷۱۲ است که به‌عنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران شناخته می‌شود و معاملات آن به‌صورت آنلاین انجام می‌پذیرد.

شما باید در زمانی که کاهش ارزش جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید، پوزیشن فروش (short) بگیرید. این بدان معناست که باید ابتدا سهام خود را بفروشید سپس همان مقدار را خریداری کنید با این کار تعهد خود را ببندید.

در زمانی که افزایش ارزش نماد جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید باید برعکس پوزیشن فروش سهام خریداری کنید که به آن موقعیت خرید (long) می‌گویند. در این صورت با افزایش قیمت شما سود خواهید کرد.

قراردادهای آتی تا یک تاریخ معینی اعتبار دارند که به آن تاریخ سر رسید می‌گویند‌. به‌عنوان‌مثال اگر اعتبار در نماد جسی ۷۱۲ تا تاریخ ۲۰ اسفندماه ۱۳۹۷ باشد؛ باید سرمایه‌گذار به تعهدی که بسته عمل کند؛ ولی اگر سرمایه‌گذار تا این تاریخ موقعیت تعهدی بازداشته باشد به این معنا که سهامی فروخته ولی خریداری نکرده و یا خرید کرده ولی نفروخته است.

باید تا تاریخ مشخص‌شده تعهد خود را ببندید. اگر سرمایه‌گذار تا تاریخ سررسید به تعهد خود عمل نکند باید خریدار پول خود را به فروشنده و در مقابل فروشنده باید سهام خود را تحویل دهد.

به‌طورکلی به‌ندرت این مورد در قرارداد آتی سهام به چشم می‌خورد و کمتر سرمایه‌گذاری وجود دارد که تا تاریخ سررسید قرارداد خود را باز نگه دارد و معمولاً سرمایه‌گذاران تعهد خود را می‌بندند.

زمانی که شما به تعداد یک قرارداد به فروش می‌رسانید و یا آن را خریداری می‌کنید، در واقع یک پرتفوی تشکیل‌شده از سهام جدولی که در بالا آورده‌ایم معامله کرده‌اید. با انتخاب پوزیشن خود که ممکن است خرید و یا فروش باشد می‌توانید سود یا زیان خود را به‌صورت روزانه دریافت کنید.

محاسبه سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام

برای اینکه بتوانید سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام را حساب کنید باید با چند اصطلاح رایج آشنا شوید.

در قرارداد آتی سبد سهام هر قرارداد شامل چند سبد است. در نماد جسی ۷۱۲ این عدد به ۸۰۰۰ سبد سهام پایه می‌رسد، یعنی هر قرارداد آن شامل ۸۰۰۰ است. اگر شما ۱ سفارش را وارد سامانه معاملات کنید و قیمت جسی ۷۱۲ را در سایت TSETMC برابر با ۸۶۰۰ در نظر بگیریم، درنتیجه ارزش معاملات به این شکل می‌شود:

۶۸.۸ میلیون ریال = ۸۰۰۰*۸۶۰۰

بااین‌حال اگر شما نماد جسی ۷۱۲ را به‌صورت بر خط خریداری کرده باشید به ۶۸.۸ میلیون ریال پول برای معامله احتیاج دارید.

اهرمی بودن قراردادهای آتی یکی دیگر از مزیت‌های اساس آن است. این بدان معناست که شما با موجودی حساب ۲۰% از ارزش معامله را با انتخاب پوزیشن خرید و یا فروش مشخص کنید.

اصطلاح وجه تضمین به اهرمی بودن قرارداد آتی اشاره دارد. وجه تضمین در نماد جسی ۷۱۲، بیست درصد است. به این معنی که باید در حساب شما ۲۰% ارزش بازار آن قرارداد موجودی داشته باشید.

همان‌طور که قبلاً محاسبه کردیم یک قرارداد جسی ۷۱۲ به قیمت ۶۸.۸ میلیون ریال است در نتیجه، باید شما ۲۰% این مبلغ که ۱۳.۷۶۰ میلیون ریال است را در حساب خود داشته باشید.

با فهمیدن اهرمی بودن قراردادهای آتی، سهم سود و زیان خریدوفروش قرارداد آتی سبد با وجه تضمین ۲۰% نیز ۵ برابر می‌شود. این بدان معناست که با یک‌پنجم مبلغ می‌توانید معاملات خود را انجام دهید.

قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار به دو صورت به دست می‌اید:

۱) اگر شما دارای پوزیشن فروش هستید قیمت جسی ۷۱۲ افت پیدا می‌کند و به مبلغ ۷۱۰۰ ریال می‌رسد، در نتیجه سود حاصله شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۲ میلیون ریال = ۸۰۰۰عدد*(۷۱۰۰-۸۶۰۰)

با این‌حال شما با سرمایه اولیه ۱۳.۷۶۰ میلیون ریال می‌توانید ۱۲ میلیون ریال سود کسب کنید که بازده این معامله ۸۷ درصد است. اهرمی بودن قرارداد آتی سبد سهام در اینجا به‌طور کامل ملموس است.

۲) حال اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما باید موقعیت فروش را اتخاذ کنید، در نتیجه سود شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۷۲۰۰۰۰۰ ریال = ۸۰۰۰*(۹۵۰۰ – ۸۶۰۰)

با یک تفریق ساده (۷۲۰۰۰۰۰ – ۱۳۷۶۰۰۰۰) متوجه خواهید شد که ۵۲ درصد زیان کرده‌اید.

بورس برای اینکه بیش‌ازاندازه زیان نکنید حداقل وجه تضمین را در قراردادهای آتی سبد سهام خود تعریف کرده است.

با این کار هر فردی مجاز به تحمل زیان تا حد تعریف‌شده است. اگر از وجه تضمین تعیین‌شده بیشتر زیان کرده‌اید باید حساب خود را به آن برسانید.

معاملات فیوچرز (Futures) چیست؟

یکی از انواع معاملات در بازار ارزهای دیجیتال، معاملات فیوچرز (Futures) است. یک قرارداد فیوچر در واقع قراردادی است که در آن فرد موظف است یک دارایی را در تاریخ توافق شده، خرید و فروش کند. این نوع قرارداد به دلیل شرایطی که دارد، نیازمند دانش و تجربه بالا جهت جلوگیری از ضرر و زیان و لیکویید شدن می‌باشد.

در این مقاله به بررسی معاملات فیوچرز (Futures) و نکات مثبت و منفی آن می‌پردازیم.

آنچه در این مقاله میخوانید :

معرفی معاملات فیوچرز (Futures)

معاملات فیوچرز (Futures) نوعی از مشتقات قرارداد است که طبق توافقی در آن یک دارایی در تاریخ و با قیمتی معین، خرید و فروش می‌شود. این قراردادها نیازمند واسطه‌ای است که در ترید فیوچرز دارای صلاحیت باشد.

قرارداد فیوچرز مانند آپشن نیازمند هر دو خریدار و فروشنده است. اما در فیوچرز برخلاف آپشن که بعد از انقضا قرارداد ارزشی ندارد، خریدار یا فروشنده موظف‌اند دارایی مد نظر را خریداری و یا تهیه کنند.

در قرارداد فیوچرز (Futures) لیست دارایی شامل ارزهای دیجیتال و یا اجناس فیزیکی مانند طلا است. قراردادهای فیوچرز کمیت دارایی مورد نظر را با جزییات تعیین می‌کنند. همچنین، آن‌ها برای تسهیل معاملات در صرافی‌های فیوچرز ساخته شده‌اند.

فیوچرز برای مدیریت ریسک و حدس و گمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزایا فیوچرز

سرمایه‌گذاران با عقد قراردادهای فیوچرز قادرند در مورد جهت حرکت قیمت یک دارایی حدس و تاریخچه قرارداد آتی گمان انجام دهند.

کمپانی‌ها با این نوع قرارداد می‌توانند در مورد قیمت مواد خام و کالاهای تولیدی خود مدیریت ریسک کنند تا در مقابل جهش‌های ناگهانی قیمت‌ها در امان باشند.

معاملات فیوچرز (Futures) ممکن است تنها مستلزم سپرده‌گذاری کسری از مبلغ قرارداد نزد واسطه باشند.

معایب فیوچرز

سرمایه‌گذاران در این نوع قرارداد همواره در معرض ریسک از دست دادن کل سرمایه آغازی و حتی بیشتر از آن سرمایه نیز هستند، زیرا فیوچرز امکان از دست دادن لوریج را دارد.

سرمایه‌گذاری در قراردادهای فیوچرز گاهی باعث از بین رفتن میزان قابل توجهی سود فروش کالاهای تولیدی برای کمپانی‌ها، می‌شود.

معاملات مارجین مانند یک شمشیر دو لبه عمل می‌کنند. به این معنی که باعث تقویت سود و زیان با هم می‌شود.

کاربرد معاملات فیوچرز

همانطور که اشاره شد، این نوع معاملات به طور کلی دو مورد استفاده دارند: هدج (Hedge) یا میدیریت ریسک و حدس و گمان.

مدیریت ریسک با فیوچرز:

قراردادهای فیوچرز با هدف دریافت یا پرداخت یک دارایی مشخص اساسا برای مدیریت ریسک توسط سرمایه‌گذاران نهادی و کمپانی‌ها تنظیم می‌شود. هدف نهایی نیز معمولا کمک به مدیریت ریسک قیمت آینده دارایی در عملکرد و یا پورتفولیو سرمایه‌گذاری می‌باشد.

حدس و گمان با فیوچرز:

قراردادهای فیوچرز اساسا لیکویید بوده و تا تاریخ انقضا قابلیت خرید و فروش را دارند. این ویژگی برای سرمایه‌گذارانی که حدس و گمان انجام می‌دهند و یا معامله‌گرانی که مالک آن دارایی نیستند و تمایلی به آن ندارند، بسیار مهم و حیاتی است.

آن‌ها می‌توانند از خرید و فروش در فضای معاملات فیوچرز (Futures) ایده خود در رابطه جهت حرکت مارکت را اعلام کرده و از این طریق سود کنند. سپس، قبل از تاریخ انقضا، آن‌ها قرارداد جبران فیوچرز را خرید و فروش می‌کنند تا هرگونه تعهدی نسبت به کالای واقعی را محدود کنند.

درک معاملات فیوچرز

قراردادهای فیوچر امکان قفل شدن قرارداد در قیمت دارایی مورد نظر را دارند. این قراردادها، دارای تاریخ انقضا و قیمت از پیش معیین شده، هستند. که معمولا فیوچرز را با ماه انقضای آن شناسایی می‌کنند.

برای مثال، قرارداد فیوچرز طلا دسامبر، در ماه دسامبر منقضی می‌شود.

برای معامله‌گران، چندین نوع قرارداد فیوچرز برای ترید کردن وجود دارد که عبارت‌اند از:

کالاهای فیوچرز مانند نفت خام، گاز طبیعی، ذرت و گندم

معاملات آتی شاخص سهام مانند S&P 500 Index

قراردادهای فیوچرز پول رایج مانند یورو و پوند

فلزهای با ارزش مانند طلا و نقره

قراردادهای فیوچرز خزانه‌داری آمریکا برای اوراق قرضه و دیگر محصولات

مقایسه آپشن و فیوچرز

برخلاف معاملات فیوچرز که در آن طرف قرارداد موظف است تا تاریخ تعیین شده کالای مورد نظر را چه با سود و چه با زیان خرید و فروش کند، در معاملات آپشن، طرف قرارداد حق خرید و فروش دارایی در هر تاریخی و تا زمانی که قرارداد نافذ است، دارد.

این دو قرارداد هر دو برای معامله دارایی‌های با ارزش و در جهت افزایش سود ترید‌کنندگان مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر دو به طرف قرارداد مجوز خرید دارایی مد نظر در تاریخ و با قیمت مشخص را می‌دهند. اما مارکت در رابطه با ریسک این دو قرارداد مشابه عمل نمی‌کند.

هر دو قرارداد فیوچرز و آپشن از بسته شدن موقیت دارنده لوریج قبل از انقضای قرارداد، سود می‌برند.

نگه‌داری قرارداد آتی تا زمان انقضا

اغلب اوقات، سرمایه‌گذارانی که قراردادهای آتی را تا تاریخ انقضا نگه می‌دارند، موقعیت خود را به صورت نقدی تسویه می‌کنند. سرمایه‌گذار بسته به اینکه قیمت دارایی مورد نظر بالا یا پایین رفته، به صورت نقدی وجه را پرداخت می‌کند.

گرچه در برخی موارد، قراردادهای آتی نیازمند دریافت کالا به صورت فیزیکی هستند. در این صورت، طرف نگه‌دارنده قرارداد موظف است کالا مد نظر را نگه‌داری کند. که در واقع باید هزینه نگه‌داری مواد، ذخیره‌سازی فیزیکی و بیمه را بپردازد.

قراردادهای آتی بیت کوین

قوانین کلی در قراردادهای آتی بیت کوین مشابه با معاملات فیوچرز (Futures) است. در ابتدا باید حساب خود را نزد واسطه یا صرافی ایجاد کنید. زمانی که حساب شما مورد تایید نهایی قرار گرفت، می‌توانید ترید خود را آغاز کنید.

همانطور که اشاره شد، فیوچرز از لوریج‌های بالایی استفاده می‌کند که بسته به صرافی سقف این لوریج‌ها متفاوت است. بایننس تا لوریج 125 را تا سال 2019 قبول داشت. این صرافی لوریج قابل قبول خود را در جولای 2021 تا 20 کاهش داد.

مهمترین نگرانی در رابطه با معاملات فیوچرز بیت کوین، مارجین و جزییات قرارداد است. به دلیل ریسک بالای خرید و فروش بیت کوین (BTC)، صرافی‌ها معمولا مارجین بالاتری نسبت به سایر دارایی‌های دیجیتال برای آن در نظر می‌گیرند.

برخی از صرافی‌ها مانند بایننس، اجازه استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان مارجین را می‌دهند. برای مثال، شما می‌توانید از استیبل کوین‌های نظیر تتر و بیت کوین به عنوان مارجین در معاملات خود در بایننس استفاده کنید.

کلام آخر

برخی مواقع بهتر است، سرمایه‌گذاران مستقل از قراردادهای آتی به عنوان راهی برای حدس و گمان زدن در مورد جهت حرکت قیمت یک دارایی خاص، استفاده کنند. آن‌ها به دنبال گرفتن سود از بیان نظر شخصی خود در ارتباط با جهت حرکت قیمت یک دارایی یا ارز دیجیتال، هستند.

برخی نیز از معاملات فیوچرز (Futures) برای منحرف کردن جهت حرکت مارکت در مورد یک کالای خاص به منظور جلوگیری از تاثیر آن در بیزینس و شغلشان، استفاده می‌کنند.

بدیهی است که از سهام و ETF نیز می‌توان برای مدیریت ریسک و حدس و گمان در رابطه با بازار آتی استفاده کرد. همه این قراردادها ریسک‌های مربوط به خود را دارند که باید قبل از انجام آن‌ها دانش کافی را نسبت به این ریسک‌ها به دست آورد.

اما همانطور که اشاره شد در صورت داشتن تجربه و دانش کافی، قراردادهای آتی به صورت چشمگیری قابلیت افزایش سود را دارند. که این قابلیت در مورد مارکت سهام با این تفاوت سود وجود ندارد.