سهام نوسانی چیست؟

تعریف نوسان پذیری چیست؟

نوسان پذیری در بورس یک معیار آماری از پراکندگی بازده برای یک اوراق بهادار خاص مثل سهام یا شاخص بازار است. نوسان پذیری هم می‌تواند با استفاده از انحراف معیار و یا واریانس قیمت یا بازده سهم یا شاخص بازار به دست آید. معمولاً، هرچه نوسـان پذیری اوراق یا شاخص بیشتر باشد، سرمایه گذاری در اوراق بهادار پر مخاطره تر خواهد بود.

نوسـان پذیری به میزان عدم قطعیت یا ریسک میزان تغییرات ارزش هر نوع اوراق بهاداری اشاره دارد. نوسـان پذیری بالا به این معنی است که ارزش اوراق بهادار برای مثال قیمت سهام می‌تواند در محدوده بزرگتری نوسان کند و بالا و پایین برود. این یعنی قیمت سهام در طول بازه زمانی کوتاهی می‌تواند به‌طور چشمگیری در هر دو جهت تغییر کند، اما تغییرات در ارزش با یک سرعت ثابت در طول زمان اتفاق می افتد.

یکی از معیارهای سهام نوسانی چیست؟ نوسان پذیری نسبی سهام، بتای آن است. بتا نوسانات کلی سود سهام یک شرکت در برابر نوسانات معیاری دیگر نظیر شاخص کل را تخمین می زند. به‌طور مثال، سهامی که بتای آن ۱٫۱ است، به طور متوسط ده درصد بیشتر از بازار نوسان و ریسک دارد. برعکس سهامی که بتای آن ۰٫۹ است، نوسانات کمتری نسبت به معیار تجربه خواهد کرد و ریسک کمتری نیز خواهد داشت.

دامنه نوسان قیمت سهام در بورس چیست؟

دامنه نوسان قیمت سهام در بورس به زبان ساده یعنی محدوده افزایش و یا کاهش قیمت یک سهام در بازار بورس ایران که در این مقاله قصد داریم بیشتر به این مفهوم بپردازیم، همراه داتیس نتورک باشید.

دامنه نوسان قیمت در بورس

بورس در هر کشوری نماد یک بازار رقابتی کامل است.

زیرا تعداد خریداران و فروشندگان در آن بسیار زیاد است، اطلاعات به طور کامل در دسترس همگان قرار دارد و مهم‌تر از همه، قیمت توسط افراد فعال بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین‌ شده و نتیجه دیکته قیمت‌ها از جایی خارج از بازار نیست.

یکی از مهم‌ترین وظایف نهادهای ناظر بازار سرمایه، کنترل نوسان‌ها و موج‌های پر تلاطم بازار است.

این کنترل با استفاده از ابزارها و قوانین مختلف انجام می‌شود.

یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در بورس اوراق بهادار تهران، « دامنه نوسان » است.

اکنون در بسیاری از بورس ‌های جهان به دلیل کاهش نوسان‌های بازار از دامنه مجاز نوسان استفاده می‌کنند.

دامنه مجاز نوسان به حدود سقف و کف قیمتی گفته می‌شود که هر سهم در هر روز معاملاتی می‌تواند داشته باشد.

در حال حاضر محدودیت نوسان قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سهام مثبت ۵ درصد تا منفی ۵ درصد است و برای حق تقدم سهام از مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد در نظر گرفته می‌شود.

مثلا برای سهمی که دیروز قیمت آن ۲۰۰۰ ریال بود، طی معاملات روز بعد، قیمت می‌تواند تا ۲۱۰۰ ریال افزایش و تا ۱۹۰۰ ریال کاهش داشته باشد.

اما بر اساس مقررات بازار سرمایه روزهای خاصی وجود دارد که سهم از این محدودیت تبعیت نمی‌کند؛ (البته نظر ناظر بازار ارجحیت دارد.)

دامنه نوسان

در بازارهای بورسی قوانین و مقرراتی وجود دارند که مانع از تقابل عرضه و تقاضا می‌شوند. دامنه نوسان ، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها از این دست قوانین هستند.

دامنه مجاز نوسان سهام یکی از قوانین مهم در این حوزه است که به عنوان عامل کنترل در برابر نوسان قیمت سهام و برای کاهش تلاطم بازار و زیان سهامداران در اثر تصمیمات هیجانی استفاده می‌شود.

دامنه مجاز نوسان حدود سقف و کف قیمتی است که هر سهم در هر روز کاری می‌تواند داشته باشد و قیمت تنها در این محدوده می‌تواند حرکت کند.

طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه مجاز نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.

مزایا

• دامنه مجاز نوسان کمک می‌کند تا کشف واقعی سهام اتفاق بیفتد. هنگامی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات متوقف شده و به سهامداران فرصت می‌دهد تا درباره قیمت سهم و ارزش واقعی آن فکر کنند و سهم دچار هیجان قیمتی نشود.
• می‌تواند از دست‌کاری قیمت‌ها جلوگیری کرده و اجازه تغییر قیمت در زمان‌های دلخواه را به سهامداران بزرگ نمی‌دهد.
• یکی دیگر از مزایای دامنه مجاز نوسان، کاهش تلاطم در بازار است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از بروز تغییرات ناگهانی جلوگیری و ثبات بازار را افزایش می‌دهد.

معایب

با همه مزایایی که در بازار بورس دارد، این محدودیت دارای معایبی نیز است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• با توجه به تحقیقات انجام شده، می‌توان عنوان کرد که دامنه نوسان سبب تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛

زیرا با وجود آن، قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش مناسب نشان دهند؛ بنابراین قیمت روز سهم ممکن است قیمت واقعی آن نباشد. این محدودیت همچنین نوعی دخالت در معامله محسوب می‌شود.

• یکی دیگر از معایب آن این است که به دلیل توقف قیمت در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به روزهای آتی وجود دارد.

همچنین، با توجه به اینکه مانع می‌شود تا قیمت سهام آزاد باشند، سبب می‌شود تا قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشند و قیمت سهام را به این محدوده‌ها سوق دهند.

استثنائات دامنه نوسان

دامنه مجاز نوسان در بازار بورس به صورت روزانه و همیشگی است؛ اما بر اساس مقررات بازار سرمایه، در برخی از روزهای خاص و به دلیل رویدادهای حائز اهمیت برای شرکت، این قانون برداشته شده و سهم می‌تواند بدون نوسان قیمت معامله شود.

سه روز خاصی که دامنه نوسان در آن‌ها رعایت نمی‌شود به شرح زیر است:

1. بازگشایی سهام پس از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود
2. بازگشایی سهام پس از مجمع فوق العاده برای کاهش یا افزایش سرمایه
3. بازگشایی پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا EPS به شرط آنکه از ۲۰درصد بیشتر باشد.

در زمان بازگشایی سهام متوقف‌شده، محدودیت دامنه برداشته می‌شود و بر اساس سازوکار حراج، اطلاعات تأثیر واقعی خود را بر میزان عرضه و تقاضا و در نتیجه قیمت سهم می‌گذارد؛ هرچند این تأثیر بیش از دامنه نوسان روزانه باشد.

دامنه نوسان بازار بورس تهران

در حال حاضر محدودیتی که بر قیمت سهام در بازار بورس و اوراق بهادار تهران اعمال شده است، مثبت ۵ درصد تا منفی ۵ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل سهم است.

برای نمونه اگر قیمت پایانی سهمی امروز ۲،۰۰۰ تومان باشد، دامنه مجاز نوسان برای معاملات فردای این سهم در بازه ۲،۱۰۰ تا ۱،۹۰۰ است.

برای حق تقدم سهام این محدوده ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی آن است؛ بنابراین برای حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی این دامنه از مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد است.

دامنه نوسان بازار فرابورس

دامنه مجاز نوسان برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار فرابورس همانند بازار بورس است؛ اما دامنه نوسان بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های نوسان قیمتی متفاوت است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

دامنه نوسان بازار پایه

دامنه مجاز نوسان قیمت سهام در بازار پایه با دامنه مجاز نوسان بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است.

با توجه به تغییر قوانین بازار پایه در سال ۱۳۹۸ و به‌منظور افزایش شفافیت اطلاعات، شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند که دامنه نوسان برای هر تابلو متفاوت است.

هر هفته یک حراج معاملاتی در روز دوشنبه از ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. در این حراج برای تابلوی زرد ۶ درصد، تابلوی نارنجی ۴ درصد و تابلوی قرمز ۲ درصد است.

اما در روزهای دیگر معاملاتی هفته و روز دوشنبه قبل از ساعت ۱۲، در تابوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است.

مبنای تعیین آن، قیمت پایانی روزهای دوشنبه هر هفته است. در جدول زیر می‌توانید میزان آن را در هر تابلو مشاهده کنید:

نام تابلو	در طول هفته تا قبل از ساعت ۱۲ ظهر روز دوشنبه	دامنه نوسان در بازه ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ روز دوشنبه
تابلوی پایه زرد	۳%	۶%
تابلوی پایه نارنجی	۲%	۴%
تابلوی پایه قرمز	۱%	۲%

مثال

به عنوان مثال اگر قیمت پایانی سهمی در تابلوی نارنجی و سهام نوسانی چیست؟ سهام نوسانی چیست؟ در پایان روز دوشنبه پس از حراج ۴ درصدی، ۱،۰۰۰ تومان باشد، این نماد در طول هفته تا زمان حراج بعدی (ساعت ۱۲ روز دوشنبه) در بازه ۱،۰۲۰ تا ۹۸۰ تومان خواهد بود.

بنابراین در طول هفته نمادهای درج‌شده در تابلوی نارنجی می‌توانند حداکثر ۶ درصد (۴+۲) نوسان کنند. از این ۶ درصد، ۴ درصد آن بین ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ روز دوشنبه و ۲ درصد در سایر روزها است.

در ادامه تغییرات قوانین معاملات بازار پایه و در چارچوب سیاست ها و مصوبات شورای عالی بورس، چندی از قوانین مهم به شرح زیر است:

۱- در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار ( ۰.۰۰۰۲) تعداد سهام شرکت باشد

در جلسه معاملاتی بعد در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد شد و سپس به شرایط قبل باز می‌گردد و محاسبات صفحه خرید و فروش مجدد پس از روز اعمال تغییر دامنه نوسان انجام خواهد شد.

تبصره

پس از افزایش دامنه نوسان قیمتی نماد معاملاتی و بازگشایی نماد معاملاتی(به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت موضوع ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت های ثبت شده نزد سازمان یا وجود اقدامات شرکتی)،

مبنای محاسبه شکل گیری مجدد ثبت خرید و فروش از روز بازگشت قیمتی نماد به حالت عادی(در تابلوی زرد صد در صد، تابلو نارنجی دو درصد و در تابلو قرمز یک درصد) است.

۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و در سهام می‌توانند تا حداکثر ۱۰ درصد از دارایی های تحت مدیریت صندوق را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند .

دامنه نوسان در بورس چیست؟!

دامنه نوسان در بورس به معنی بیشترین تغییرات مجاز قیمت در طول یک روز می باشد یا به عبارت دیگر به معنی قیمت مجاز برای معاملات سهام در طول روز است.

دامنه نوسان در بازار های بورس ایران به دلیل کمبود آگاهی های مالی و آشفتگی های قیمت و حساسیت بازار به شایعات و هیجانات ایجاد شده تا از ضرر و زیان سهام داران خرد و افراد مبتدی و کم تجربه جلوگیری شود. دامنه نوسان در بازار های جهانی مانند فارکس وجود ندارد.

در حال حاضر دامنه نوسانات شرکت های پذیرفته شده در بورس و بازار الف فرابورس مثبت یا منفی ۵% نسبت به قیمت پایانی روز قبل هر سهام می باشد. یعنی اگر قیمت پایانی سهامی امروز ۱۰۰۰ تومان باشد قیمت مجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه ۹۵۰ تا ۱۰۵۰ تومان می باشد.

دامنه نوسان در بازار ب شرکت فرابورس ۱۰ % و در بازار ج فرابورس دامنه نوسان آزاد می باشد یعنی محدودیتی برای معاملات وجود ندارد.

دامنه نوسانات حق تقدم هر سهام ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی آن می باشد. پس دامنه نوسانات حق تقدم شرکت های بورسی و بازار الف فرابورس مثبت و منفی ۱۰% و شرکت های بازار ب مثبت و منفی ۲۰% می باشد.

دامنه نوسان باعث کاهش ریسک و نوسانات هیجانی قیمت در بازار می شود و برای افراد تازه کار در بورس بسیار مفید است و سطح اطمینانی برای افرادی که می خواهند شروع به سرمایه گذاری در بورس کنند فراهم می سازد چون این دامنه نوسان باعث می شود تا قیمت تنها در یک بازه معین تغییر کند و اگر شخصی با کاهش قیمت سهام مواجه شد دچار زیان های سنگینی نشود.

برای مثال در تصویر بالا که مربوط به سهم پست بانک ایران می باشد شاهد سه قسمت هستین که با کادر قرمز مشخص شده اتد. کادر شماره ۱ بیانگر بازه معامله سهم در طول روز می باشد. همانطور که مشاهده میکنید قیمت ۳۱۲۴ حداکث قیمت فروش سهم برای این روز معاملاتی می باشد که نسبت به قیمت پایانی روز قبل ۵ درصد بیشتر است.

زمانی که تقاضا برای سهم بالا می رود و به خاطر دامنه نوسان فروشنده نمی تواند قیمتی بیشتر از دامنه نوسان برای فروش تعیین کند سهم به سمت تشکیل صف خرید می رود. در کادر شماره ۳ صف خرید برای سهم وپست را مشاهده میکنید.

و در کادر ۲نیز بازه قیمتی برای سهم وپست و درصد رشد یا زیان را مشاهده میکنید. در این کادر شما شاهد قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله نیز هستید.

پیشنهاد می دهیم این مطلب را نیز بخوانید: نحوه سرمایه گذاری در بورس

چه زمانی سهم دامنه نوسان ندارد ؟

اول: بعد از مجمع عادی سالانه برای تقسیم سود سهم دامنه نوسان ندارد و می تواند بیش از دامنه رشد یا کاهش داشته باشد.

دوم: بعد از برگزاری مجمع فوق العاده برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز نماد سهم بدون دامنه نوسان بازگشایی می شود.

سوم: زمانی که شرکت سود هر سهم یا EPS خود را بیش از ۲۰ درصد تعدیل مثبت یا منفی دهد نیز سهم بدون دامنه نوسان خواهد بود.

چهارم : بازار ج که هیچ وقت دامنه نوسان ندارد و می تواند هر مقداری بالا یا پایین برود. ( لطفا بدون اطلاعات کافی هیچ وقت در بازار ج سرمایه گذاری نکنید! )

برداشتن دامنه نوسان چه کمکی به بورس می‌کند؟

قرن نو نوشت: یک کارشناس اقتصادی گفت: قطعاً اگر دامنه نوسان برداشته شود وضعیت بازار سرمایه بهبود پیدا خواهد کرد و اگر بازار سرمایه تحت سلطه حاکمیت نبود خیلی زودتر باید این اتفاق می‌افتاد.

مجید عشقی، رئیس سازمان بورس، در گفت‌وگویی با قرن نو از حذف دامنه نوسان از بازار سرمایه خبر داد و گفت: «اوایل امسال دامنه نوسان برداشته می‌شود و این اقدام بی‌تردید تأثیری بسیار مثبت بر بورس باقی خواهد گذاشت.»

میثم رادپور، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار قرن نو و در پاسخ به این پرسش که حذف دامنه نوسان چه تأثیری بر روند بازار سرمایه خواهد گذاشت؛ گفت: در هیچ کشوری در دنیا دامنه نوسان به اندازه کشور ما محدود نیست و در برخی از کشورها دامنه نوسانی برای بازار سرمایه به این معنا گذاشته نشده است؛ به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا مدارشکن وجود دارد که اگر در یک روز نوسانات خیلی بزرگ شود معاملات برای چند دقیقه تعطیل خواهد شد تا بازیگران بازار از احساسات دست بردارند و تصمیمات عاقلانه‌ای بگیرند و این مدارشکن قرار نیست در بازار سرمایه و روند معاملات دخالتی کند و حتی ممکن است دو تا سه بار از آن در طول معاملات استفاده شود و اما در کشورهایی که دامنه نوسان برای بازار سرمایه آنها وضع شده است نیز این دامنه نوسان آنقدر محدود نیست و پنج درصد برای دامنه نوسان معنایی ندارد.

وی در ادامه افزود: برداشته شدن دامنه نوسان دراین‌راستا صورت می‌گیرد که بازار سرمایه کارا شود؛ زیرا اگر دامنه نوسان به این محدودی در بازار سرمایه باشد سهام و معاملات دائما در معرض آن قرار می‌گیرند و دائما دیده می‌شود که سهام شرکت‌ها در صف‌های خرید و فروش قرار می‌گیرد و این صف‌های خرید و فروش نیز از نظر روانی بر معاملات بازار سرمایه تأثیر خواهد گذاشت و خیلی از مواقع فعالان بازار سرمایه منتظر تشکیل صف‌هایی هستند که دنباله‌رو آنها قرار گیرند و این صف‌های خرید و فروش منجر به تسری نوسانات خواهد شد.

رادپور در ادامه افزود: اگر سهمی می‌خواسته است بیست درصد افزایش قیمت داشته باشد به خاطر صف‌های خرید افزایش قیمت سی‌درصدی را تجربه خواهد کرد و اگر سهمی نیز می‌خواسته ده درصد بریزد، ازآنجایی‌که در صف فروش قرار می‌گیرد پانزده تا بیست درصد خواهد ریخت و این دامنه نوسان باریک و صف‌های خرید و فروش، نوسانات قیمتی را تشدید خواهد کرد و موجب انحراف قیمتی خواهد شد و در نتیجه کارایی بازار را کاهش خواهد داد که در نهایت امکان تأمین سرمایه و تأمین مالی برای شرکت‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه کارایی به این معنا است که اگر اطلاعاتی وارد بازار سرمایه شود که این اطلاعت باعث جابه‌جایی سهم گردد فوراً دیده شود؛ گفت: زمانی‌که دامنه نوسان وجود دارد این دامنه اجازه نمی‌دهد که جابه‌جایی قیمتی بالافاصله روی قیمت سهم منعکس شود.

این کارشناس اقتصادی در آخر گفت: قطعاً اگر دامنه نوسان برداشته شود وضعیت بازار سرمایه بهبود پیدا خواهد کرد و اگر بازار سرمایه تحت سلطه دولت نبود خیلی زودتر باید این اتفاق می‌افتاد.

توضیحات تکمیلی، میرکیارش خمسی, انصاف نیوز:

بورس تهران و فرابورس ایران دارای دامنه نوسان ده درصدی هستند. در این حالت هر سهم با پر کردن حجم مبنای خود می‌تواند در یک روز از +۵ تا -۵ درصد نوسان کند. در برخی از سهم های دارای بازارگردان و صندوق ها این دامنه دو برابر می‌شود و از +۱۰ تا -۱۰ قابل نوسان است. در بازار فرابورس ایران قسمتی سهام نوسانی چیست؟ به نام بازار پایه وجود دارد که از سه تابلو زرد نارنجی و قرمز تشکیل می‌شود که به ترتیب دامنه نوسان ۶، ۴ و دو درصدی را تجربه می‌کنند.

در بازارهای دو طرفه مانند فارکس یا تبادل ارز جهانی که معامله گران نسبت ها را معامله می‌کنند حجم مبنا معنایی ندارد و همچنین در بازار رمز ارزها ممکن است از -۹۹ درصد تا +۱۰۰۰۰ درصد را تجربه کنیم.

برخی از سهم های بازار سرمایه حدود دو سال است که در صف فروش هستند و با معامله نشدن و پر نشدن حجم مبنا سرمایه مردم قفل شده است. با برداشتن دامنه نوسان پویایی و نقد شوندگی بازار افزایش می‌یابد.

همچنین دوره های رشد و ریزش بازار به حالت عادی بر‌می‌گردد و اگر دوره ریزش و رکود دو سال در این حالت طول کشیده با باز شدن دامنه نوسان شاید حتی هیجانات در یک روز تخلیه شود.

البته این نکته را باید مد نظر داشت که با برداشتن دامنه نوسان این بازار حرفه‌ای خواهد شد و ممکن است معامله گران در یک روز نوسانات بسیار زیادی را ببینند.

برخی از فعالان و تحلیل کران معتقد هستند با برداشتن دامنه نوسان بازار تحلیل پذیرتر خواهدشد و حتی می‌توان به تایم فریم های پایین مانند یک دقیقه نیز مراجعه کرد.