تعریف قرارداد آتی

قرارداد آتی زعفران چیست ؟

قرارداد آتی زعفران به عنوان یکی از انواع قراردادهای آتی کالا، در بورس کالا معامله می‌شود. ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران در جهان در بازار جهانی زعفران شناخته شده است و بعد از ایران، اسپانیا در حال رقابت با ایران است و این در صورتی است که تنها علت آن بسته بندی‌های بهتر کشور اسپانیا می‌باشد. برای کمک به رفع این مشکل، معاملات آتی زعفران در بورس ایران راه‌اندازی شد. قراردادهای آتی زعفران برای اولین بار در خرداد سال ۹۷ در بورس کالای ایران راه‌اندازی شد و هدف آن، ایجاد سامانه‌ای برای پوشش ریسک تولید کنندگان ایرانی و شفافیت بیشتر در این بازار بود.

منظور تعریف قرارداد آتی از پوشش ریسک چیست؟

پوشش ریسک به معنای اتخاذ موقعیتی در بازار است که هدف از آن حداقل نمودن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت است. در واقع سرمایه‌گذار می تواند با ورود به قرارداد آتی، دارایی خود را به قیمتی مشخص در آینده به فروش رساند. در این صورت نوسانات بازار تأثیری بر قیمت دارایی خریداری شده نخواهد داشت و سرمایه‌گذار این دارایی را در زمان آینده با قیمتی مشخص به فروش خواهد رساند.
فرض کنید کشاورزی قصد دارد تا برای سال آینده ۵۱ کیلوگرم زعفران تولید نماید. برای فروش محصول در زمان برداشت دو حالت متصور است؛ حالت اول اینکه کشاورز زعفران خود را پرورش داده و تعریف قرارداد آتی در زمان برداشت به هر قیمتی که محصول را از وی خریدند به فروش برساند یا می تواند به قیمتی که در حال حاضر در نظر دارد، محصول خود را در آینده بفروشد. حالت دوم این امکان را به کشاورز می دهد تا قیمت فروش محصول خود را از حال برای آینده تعیین کند. در نتیجه کشاورز می تواند با ورود به قرارداد آتی زعفران محصول خود را به قیمتی که می‌خواهد در آینده به فروش برساند و با این کار ریسک کاهش قیمت در زمان برداشت محصول را از بین ببرد.

در حال حاضر دو نوع زعفران مورد تأیید بورس کالای ایران است یک زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) و دیگری زعفران رشته ای درجه یک (پوشال معمولی) تعیین‌شده که بر اساس استاندارد مشخص‌شده از سوی بورس کالا مشخص می‌شوند (مشخصات دقیق فنی خود زعفران را می‌توانید در سایتwww.ime.co.ir مشاهده کنید).

نماد قرارداد‌های آتی زعفران نگین به صورت SAFMMYYو قرارداد آتی پوشال معمولی به صورت OSFMMYY است که در آن MM ماه سررسید و YY سال سر‌رسید است. به عنوان مثال نماد SAFSH97 بیانگر تاریخ سررسید ماه شهریور و سال ۹۷ برای قرارداد نگین می‌باشد.در صورتی که نیاز به تحویل فیزیکی شود (تا سررسید نگه‌داری کنید موقعیت فروش و یا خرید خود را) مبلغ ۱۵۰۰۰ تومان بابت هزینه بررسی کیفیت کالا باید پرداخت کنید و همچنین در صورت اتخاذ موقعیت فروش، روزانه ۱ ریال بابت هزینه انبارداری هر گرم از وجه تضمین فروشنده کسر خواهد شد و برای موقعیت خرید نیز همین مقدار در زمان تحویل از انبار باید پرداخت کنید. حداقل میزان قرارداد برای خرید و فروش فیزیکی در سررسید نیز ۵۰۰ گرم است. انبار‌ محل تحویل از طرف سازمان بورس کالا، ۱۰ روز قبل از سررسید اعلام می‌شود.

مشخصات مهم قراردهای آتی زعفران

• اندازه هر قرارداد: ۱۰۰ گرم
• حد اکثر نوسان قیمت روزانه: مثبت یا منفی ۳% نسبت به تسویه روز قبل
• ماه‌های قرارداد: تمامی ماه‌های سال به تشخیص شرکت بورس کالای ایران
• دوره معاملات: دوره معاملاتی هر کدام از نمادها در اطلاعیه معاملاتی مربوطه اعلام خواهد شد.
• تاریخ تحویل: از اولین روز کاری پس از آخرین روز معاملات تا پایان ماه قرارداد
• محل تحویل: انبارهای مدنظر بورس و یا هر انبار دیگری جهت تحویل کالا، ۱۰ روز قبل از پایان دوره معاملاتی هر نماد توسط بورس کالا اعلام خواهد شد.
• حداقل تغییر قیمت سفارش: ۱۰ تومان در هر گرم که معادل ۱۰۰۰ تومان در هر قرارداد است.
• وجه تضمین: میزان وجه تضمین توسط بورس کالا اعلام شده و در طی زمان متغییر می‌باشد.
• وجه تضمین اولیه: معادل ۱۰% ارزش یک قرارداد می‌باشد.
• حداقل وجه تضمین: ۷۰% وجه تضمین اولیه.
• حداکثر حجم هر سفارش: ۲۵ قرارداد.
• کارمزد معاملات: ۲۰۰ تومان بابت معامله هر قرارداد.
• کارمزد تسویه و تحویل: ۱۰۰۰ تومان بابت هر قرارداد.
• ساعت معاملات: شنبه تا چهارشنبه به مدت ۳ ساعت. شروع از ۱۲:۳۰ تا ۱۵:۳۰
• سقف مجاز موقعیت‌های باز: اشخاص حقیقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و اشخاص حقوقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و قابل افزایش تا ۱۰% موقعیت‌های باز در بازار.
• اندازه تحویل: حداقل ۱۰ قرارداد.

عوامل موثر بر قیمت زعفران در بازار

از جمله مهم‌ترین عوامل موثر بر قیمت زعفران در بازار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• میزان تقاضای داخلی و جهانی زعفران
• میزان عرضه زعفران (عرضه زعفران تحت تاثیر عواملی همچون شرایط جوی، یارانه‌ها و بیمه‌های کشاورزی، قیمت زمین و دسترسی به آب، نهاده‌های کشاورزی و … قرار دارد.)
• قوانین و مقررات (خرید تضمینی زعفران، سیاست‌های صادراتی زعفران از جمله ممنوعیت صادرات فله‌ای و …)
• تعرفه‌های گمرکی کشورهای واردکننده زعفران
• میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار

مشخصات قرارداد آتی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) و قرارداد آتی زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی)

مشخصات کامل قرارداد آتی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) و قرارداد آتی زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی) در سایت رسمی بورس کالا قرار گرفته است و همچنین در این وبسایت می‌توانید امیدنامه مربوط به آن را مطالعه کنید. در ادامه به بررسی برخی از مشخصات این قراردادها پرداخته می‌شود.

قرارداد آتی زعفران نگین و زعفران پوشال معمولی در یک نگاه

استاندارد تعریف شده برای زعفران نگین

استاندارد تعریف شده برای زعفران پوشال معمولی

جزئیات کارمزد معاملات قرارداد آتی زعفران و کارمزد تسویه و تحویل آن

مراحل اخذ کد معاملاتی قراردادهای آتی زعفران

۱- مراجعه به کارگزاری‌های دارای مجوز معاملاتی آتی بورس کالا

۲- ارائه مدارک هویتی

۳- شرکت در آزمون مربوطه و ارائه پرینت نتیجه قبولی به کارگزار

۴- تکمیل و امضای فرم‌های مربوط به درخواست کد، اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات و معرفی حساب‌های بانکی مشتری.

۵- تایید مدارک مذکور توسط کارگزار و ارائه آن به بورس کالا

۶- بررسی مدارک توسط بورس کالا و اعطای کد معاملاتی به مشتری

همچنین در صورتی که بخواهید از سیستم آنلاین معاملات استفاده کنید باید حداقل مدرک دیپلم و ۱۸ سال سن داشته باشید.

قرارداد آتی زعفران چیست؟

شما می توانید با دریافت کد معاملاتی بدون آنکه الزاما محصول زعفرانی داشته باشید با آشنایی با بورس زعفران و قرارداد آتی زعفران اقدام به خرید و فروش زعفران کنید و از نوسانات قیمتی آن استفاده کنید.
بازار آتی زعفران یک بازار دو طرفه می باشد.

چرا زعفران مهم است ؟

ایران با توجه به تولید بیش از 90 درصد از زعفران جهان، تولید کننده برتر این محصول میباشد.
دلیل این اول بودن هم کاهش شدید قیمت جهانی زعفران در دهه 60 تو کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا به دلایل :

توجیه اقتصادی نداشت و تولید زعفران به شدت کاهش یافت.
ولی در مقابل در ایران

باعث شد به مرور زمان ایران به تولید کننده برتر این محصول تبدیل گردد.

قرارداد آتی چیست؟

بازارهای کالایی به دو دسته :

• بازار نقدی : کالا در آن به صورت نقدی مورد داد و ستد قرار می گیرد.
• بازار مشتقه : ابزارهای مبتنی بر تعهد خرید و فروش مورد داد و ستد قرار می گیرد.

تقسیم میشوند که بازار آتی زیر مجموعه بازار مشتقه می باشد.

هدف از طراحی بازار آتی چیست؟

در اصل این بازار برای اتصال تولید کننده واقعی به خریدار نهایی به صورت پیش فروش برای جلوگیری از دست رفتن سود و ثبات قیمت و عرضه ی خارج از فصل طراحی شده بود.
امروزه با الکترونیکی شدن بازار انواع سرمایه گذاران و تریدرها به بازار کالا و بازارهای آتی دسترسی پیدا کردند و علاوه بر کشاورز و خریدار آنها نیز سود می کنند.

طبق تعریف :

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که در حال حاضر تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالارا با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد ، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی وجه مذکور را تعدیل کنن.

حالا چرا قرارداد آتی؟

• پوشش ریسک : سرمایه گذار ( کشاورز ) با ورود به قرارداد آتی ، دارایی ( محصول ) خودرا به قیمتی مشخص در آینده به فروش می رساند و با این کار ریسک کاهش قیمت را از بین می برد.
• نقد شوندگی بالا : به دلیل حضور سرمایه گذاران مختلف علاوه بر تولید کننده و خریدار نهایی نقدشوندگی معاملت تا حد بسیار زیادی بالاست.
• کشف نرخ عادلانه : حجم بالای معاملات و تقابل عرضه و تقاضا باعث کشف نرخ عادلانه این بازار می شود.
• اهرم مالی : سرمایه گذار با اندکی سرمایه قادر است دارائی زیادی را تحت کنترل خود درآورد و با پرداخت مبلغ ناچیزی از کل ارزش یک کالا ئارد یک قرارداد آتی می شود که باعث جذابیت این بازار شده است.

قراردادهای آتی برای فعالان چه مزایایی دارد؟

• تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس
• هزینه اندک معاملات
• معافیت مالیاتی

مشخصات قرارداد آتی زعفران

قراردادهای قابل معامله در بورس باید از استاندارد و مشخصات معینی برخوردار باشند.
لذا برای راه اندازی قرارداد آتی بر روی هر کالا باید آن کالا در هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا مورد بررسی و پذیرش قرار گیرد.

انواع قراردادهای آتی زعفران

قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران بر روی دو نوع از انواع زعفران رشته ای ممتاز ( نگین ) و زعفران رشته ای درجه یک ( پوشال معمولی ) تعریف شده است.
این مشخصات در سایت بورس کالای ایران قابل مشاهده است.
خرید زعفران صادراتی

آموزش معاملات آتی زعفران

بعد از آشنایی با قراردد آتی زعفران باید بدانیم چگونه در بازار آتی زعفران معامله کنیم و به سود برسیم.

واحد قیمت و اندازه قرارداد

نحوه انجام معاملات آتی زعفران در بورس کالای ایرانی و کشف نرخ آن یعنی قیمتی که بر روی تابلو معاملات درج می شود بر مبنای ریال به ازای هرگرم زعفران خواهد بود.

با در نظر گرفتن این موضوع که اندازه هر قرارداد معادل 100 گرم زعفران خواهد بود.

به عبارت دیگر چنانچه شخصی یک قرارداد آتی زعفران بر روی تابلوی معاملات آتی با قیمت 150000 ریال خریداری کند به این معنی است که 100 گرم زعفران را به ازاء هر گرم 150000 ریال خریداری کرده است.

اندازه تحویل

مطابق مشخصات قرارداد تعریف شده برای هر یک از دارایی های پایه ، اندازه قرارداد آتی زعفران 100 گرم می باشد.
در نتیجه افراد می توانند ضرایبی از 100 گرم را در این بازار معامله کنند.
همچنین حداقل مقدار تحویل هم 100 گرم که با توجه به مطالب گفته شده در واحد قیمت و اندازه قرارداد معادل 1 قرارداد می باشد.
پس نتیجه میگیریم افراد در سر رسید قرارداد باید حداقل به اندازه 1 قرارداد آتی زعفران را خریداری کرده و یا فروخته باشند.

حد نوسان قیمت روزانه

اینکه در روز چقدر میتونین تو این بازار سود کنین یا ضرر داخل یه چهارچوب خاص تعریف شده است.
در معاملات آتی زعفران در هر روز معاملاتی نسبت به روز معاملاتی قبل حداکثر 5% سود و در مقابل حداکثر 5% ضرر با توجه به قیمت تسویه روز قبل میتونین داشته باشید.

وجه تضمین اولیه

وجه تضمین اولیه مبلغی است که برای خرید یا فروش یک قرارداد آتی باید شخص در حساب عملیاتی خود داشته باشد و این مقدار همان موجودی اولیه او برای شروع معاملات خواهد بود.

یه جورایی تضمینی برای هم شما و هم بقیه فعالین بازاره که با خیال راحت و بدون استرس انجام معامله کنند.

فرض کنید که وجه تضمین قرارداد پوشال 500 هزارتومن باشد ؛ یعنی برای خرید و فروش هر 100 گرم زعفران پوشال ، وجه تضمینی معادل 500 هزارتومان نورد نیاز است.
البته باید توجه کنید که ای وجه تضمین از طریق شرکت بورس کالا تعیین میشود و قابل تغییره پس لازمه که برای اطمینان از وجه تضمین جاری به سایت بورس کالا یه سری بزنید.

ساعت معاملاتی

ساعات معامله قراردادهای آتی زعفران شنبه تا چهارشنبه 10 الی 17 و پنجشنبه ها 10 الی 16 می باشد.
لازم است بدانید در آخرین روز معاملاتی که تاریخش تو اطلاعیه مشخص می کنند ساعت معامله از 10 الی 15:30 می باشد.

قیمت تسویه روزانه

قیمتی است که روزانه جهت به روز زسانی حساب ها توسط بورس محاسبه و اعلام می گردد.
بر اساس همین قیمت سود و زیان معاملات مشتری محاسبه می شود و در صورت تعریف قرارداد آتی سود به حساب وی واریز و درصورت زیان برداشت می گردد.

حداقل وجه تضمین

تا اینجا فهمیدیم که یه وجه تضمین اولیه لازمه و بر اساس قیمت روزانه اگر سود کنیم به حساب واریز میکنند اگر ضرر از حساب برداشت.

حالا درصورتی که به دلیل زیان موجودی وجه تضمین فردی کاهش یابد و به کمتر از 70 درصد موجودی اولیه او برسد اصطلاحا او اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت میکند و باید به حسابش مبالغی واریز کند تا موجودی حسابش را به همان سطح وجه تضمین اولیه برساند.

به طور مثال اگر وجه تضمین اولیه معاملات قراردادهای آتی زعفران رشته تی بریده ممتاز ( نگین ) 4000000 ریال باشد ، چنانچه در طی انجام معامله شخص متحمل زیان باشد و پس از کسر زیان از حساب عملیاتی ، وجه تضمین اولیه وی به کمتر از 70 درص معادل 2800000 برسد ،می بایست موجودی حسابش را به سطح وجه تضمینی اولیه یعنی 4000000 ریال برساند.

موقعیت تعهدی خرید

اصطلاحا گفته می شود کسی که در بورس ، قرارداد آتی را می خرد و خود را متعهد به خرید دارایی پایه بر اساس ضوابط بورس در تاریخ معین می نماید ، موقعیت تعهدی خرید اختیار نموده است.

موقعیت تعهدی فروش

اصطلاحه گفته می شود کسی که در بورس ، قرارداد آتی را می فروشد و خود را متعهد به فروش دارایی پایه بر اساس ضوابط بورس در تاریخ معین می نماید ، موقعیت نعهدی فروش اختیار نموده است.

سقف موقعیت تعهدی باز

بر اساس دسورالعمل اجرایی معاملات آتی اتخاذ موقعیت های تعهدی باز با محدودیت هایی روبرو است ، به این معنی که یک مشتری مجاز نیست بیش از حد معینی که توسط هیئت پذیرش تعیین می شود ، موقعیت تعهدی اخذ کند.

در حال حاضر این این سقف ها عبارت اند از :

• مشتریان حقیقی : در هر نماد معاملاتی ( سر رسید فعال) حداکثر 1000 موقعیت تعهدی خرید و موفعیت فروش اخذ نماید.
• مشتریان حقوقی : اشخاص حقوقی مجاز هستند که 1000 موقعیت در هر نماد معاملاتی اخذ کنند و این تعداد می تواند تا 10 درصد موقعیت های تعهدی باز کل بازار افزایش یابد.

نماد معاملاتی زعفران

در بازار آتی ، هر سر رسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می شود.

هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا ، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی باید به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.

بر این اساس هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای بریده ممتاز ( نگین ) به صورت SAFMMYY که در آن SA مخفف ( saffron ) ، MM علامت اختصاری ماه قرارداد (به صورت حرف ) و YY سال قرارداد ( به صورت عدد ) است.

به عنوان مثال SAFA99 نشان دهنده قرارداد آتی زعفران تحویل فروردین ماه 99 است.

هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای درجه یک ( پوشال ) به صورت OSFMMYY نوشته تعریف قرارداد آتی و OSF مخفف زعفران پوشال است.

فرایند انجام معاملات آتی

بعد از آشنایی با آموزش معاملات آتی زعفران نوبت انجام این معاملات است.

مراحل انجام این معاملات به ترتیب عبارت اند از:

• دریافت کد معاملاتی قرارداد های آتی
• واریز وجه تضمین اولیه به حساب عملیاتی
• ارائه سفارش خرید و فروش
• انجام معاملات

مطلب پیشنهادی :
صادرات زعفران ایران

شرایط اخذ کد معاملاتی قرارداد های آتی

• مراجعه به یکی از کارگزاران دارای مجوز قرارداد های آتی در بورس کالا
• ارائه مدارک هویتی
• تکمیل و امضای فرم های درخواست کد ، اقرارنامه و بینایه ریسک معاملات قراردادهای آتی و معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری به همراه سایر مدارک مورد نیاز
• تایید مدارک مذکور توسط کارگزار و ارائه آن به بورس کالا
• بررسی مدارک مذکور توسط بورس کالا و صدور کد معاملاتی برای مشتری
• انجام معاملات مجازی

انجام معاملات مجازی

بعد از خوندن آموزش معاملات آتی زعفران برای آشنایی بیشتر بهتره ابتدا به صورت مجازی در بازار کالای ایران معاملاتی انجام بدید.
برای انجام معاملات شبیه سازی شده قراردادهای آتی زعفران همه روزه از ساعت 12:30 میتونین به این سایت مراجعه کنید.

قرارداد آتی سکه

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.(توضیحات بیشتر در ادامه مطالب )

تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند؛ یعنی گندم بدهند و پول آن ‌را دریافت کنند. به ‌تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ‌ریزی کردند بدین معنی که تولیدکننده موافقت کند که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.در این راستا کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌کند و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می‌شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است . این نوع قراردادها به سرعت رایج شد و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند.اگر دلالی احساس می‌کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می‌فروخت. مشابه آن نیز، تولید کننده که قصد عدم ‌تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می‌کرد. قیمت قرارداد بستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت. این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می‌کرد، تبدیل شد. مثلاً در شرایط بد آب و هوا، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقد کرده‌اند، علاقه‌مند هستند، قراردادهای ارزشمند خود را به ‌دلیل کاهش عرضه گندم، نگه‌ دارند، برخلاف آن، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می‌یابد . به‌علاوه، این وضعیت معامله‌گرانی را که قصد خرید و فروش گندم را نداشته و صرفاً به‌عنوان پذیرش ریسک قیمت گندم و تحصیل سود وارد معامله شده‌اند را نیز ترغیب می‌کند.در نتیجه معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه‌گذاری داشته و باعث ورود کالاهای دیگر به بازار آتی می‌شود و زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که شکل قراردادهای آتی منظم و قانونمند می‌شوند و به‌دنبال آن بورس CBOT در سال 1848 در آمریکا شکل گرفت. بنابراین به‌طور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد شد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره کنند .

تاریخچه قرارداد آتی سکه در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

قرار داد آتی چیست؟ (فیوچر )
در بازار مالی، قرارداد آتی قراردادی است که همه اطلاعاتی که یک معامله که برای عادلانه بودن نیاز دارد در آن قید شده است. قراردادی برای خرید یا فروش یک کالای مشخص با تاریخ تحویل در زمانی مشخص و قیمت آن کالا در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده مشخص شده و در بورس آتی (بازار مالی) معامله می گردد . این قرارداد در این بازار زمان تحویل کالا دارد که سرسید قرارداد (delivery date) یا زمان تسویه حساب نهایی (final settlement date) نامیده می شود و در صورتی که خریدار (یا فروشنده) این قرارداد تصمیم بگیرد تا کالای مورد نظر را به طور فیزیکی تحویل بگیرد (تحویل دهد ) این امر در تاریخ سررسید قرارداد الزامی بوده و این مطلب مهم معامله قرارداد آتی را قانونی و از نظر مذهبی هم مجاز می کند. این امر در ایران هم مثل سایر نقاط جهان صحیح است . لازم به ذکر است که به همین دلیل (حقیقی و لازم الاجرا بودن این معامله ) قرارداد آتی دارای پشتوانه اجرائی است و می توان خود این قرارداد را مثل یک سفته تا قبل از سررسید آن (دقیق تر بگوئیم تا قبل از غیر قابل انتقال شدن) خرید و فروش کرد . چون ارزش این قرارداد مستقیما به ارزش کالائی که این قرارداد تحویل می دهد (تحویل می گیرد) وابسته است وقتی آنرا می خرید پس از بالا رفتن ارزش آن کالا می توانید قرارداد را فروخته و از سود خود استفاده ببرید. در صورتی که پیش بینی شما اینست که قیمت کالای مورد نظر در آینده (پس از چند ماه یا چند روز یا چند ساعت) تنزل خواهد داشت می توانید ابتدا این قرارداد را بفروشید وپس از نزول قیمت بخرید و از سود این اختلاف قیمت بهره ببرید. چون این قرارداد در یک بازار مالی (بورس آتی) معامله می شود عملا طرف فیزیکی تمام معاملات اتاق پایاپای آن بورس است و وقتی شما مثلا یک کیلو طلا را یک بار فروخته وقبل از تاریخ تحویل یک بار خریده باشید دیگر تعهدی برای تحویل دادن (تحویل گرفتن) آن کالا به هیچ کس ندارید . دقت کنید که هر گاه شخصی یک قرارداد را می خرد حتما شخص دیگری آنرا فروخته است و اتاق پایاپای بورس صرفا ضمانت جابجائی این مبالغ بین طرف سود برده و طرف متضرر را به عهده دارد و خود بورس یا کارگزار آن سود و یا زیانی در این معامله ندارند. بورس این ضمانت را از طریق کارگزار اجرائی می کند. کارگزار خریدار از یکسو و کارگزار فروشنده از سوی دیگر از این اشخاص که طرفین قرارداد هستند ودیعه ای دریافت کرده و آنرا به حساب بانکی اتاق پایاپای واریز می کند و تا پایان نظارت دارند که ضرر طرف متضرر از ودیعه او بیشتر نشده و قرارداد همیشه ضمانت اجرائی خود را با قدرت تمام حفظ کند. بابت این خدمات که منجر به ایجاد یک سیستم کاملا ً قانونی و قابل اعتماد برای معامله گران می شود کارگزار یک کارمزد کوچک (کمتر از یک درصد ارزش معامله) از مشتری خود دریافت می کند و بخشی از آن را به شرکت بورس یا همان بازار می پردازد . قیمتی که در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده توافق می شود متضمن قیمت تحویل آن کالا در روز تحویل است و به قیمت تسویه (settlement price) معروف می باشد . یک قرارداد آتی برای هر دو طرف خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کند و با قرارداد اختیار که برای خریدار فقط ایجاد یک حق و برای فروشنده ایجاد تعهد می کند از این لحاظ متفاوت است. به عبارت دیگر خریدار یک قرارداد اختیار ممکن است به قرارداد عمل نماید یا از آن صرفنظر کند ولی دوطرف یک قرارداد آتی ملزم به اجرای قرارداد در زمان تسویه هستند. فروشندگان، کالای مورد نظر را به خریداران تحویل می دهند یا اگر این معامله در بازار آتی "تسویه نقدی " (cash-settled) داشته باشد این پول از حساب معامله گر متضرر به حساب آنکه سود برده منتقل می گردد. برای خروج از الزام تعهد قبل از زمان تسویه، خریدار یک قرارداد آتی بایستی موقعیت خود را با فروش همان قرارداد و فروشنده باخرید آن خنثی کرده و به شکل قطعی به تعهد خود پایان دهد .

معاملات آتی در بورس کالای ایران

معرفی قراردادها یا معاملات آتی در بورس؛ آشنایی، مزایا و نکات مهم

ارائه دهنده آرش مرشد سلوک در دسته بندی آموزش بورس

13 درس ویدیویی 1 ساعت و 20 دقیقه دسترسی بدون محدودیت 830 شرکت کننده در تاریخ 7-2-1394 ایجاد شده 1 بخش

• صفحه اصلی
• آموزش بورس
• معاملات آتی در بورس کالای ایران

معرفی قراردادها یا معاملات آتی در بورس؛ آشنایی، مزایا و نکات مهم

قرارداد آتی یا معاملات آتی ابزاری نوین در بازار مالی ایران بخصوص در بورس کالای ایران است. قرارداد آتی امکانات و شرایط مطلوب و متنوعی را فراهم می کند که در کشور ما در حال حاضر در خصوص سکه طلا، زیره و چند دارایی دیگر فعال شده است. در بورس اوراق بهادار نیز قراردادهای آتی در خصوص برخی از سهم ها وجود دارد.
بطور کلی می توان گفت که قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معینی در آینده با تعریف قرارداد آتی قیمت مشخص.
در این وب یاد مفاهیم اولیه این ابزار ارائه می شود و شما با مزایا و سایر شرایط قراردادهای آتی و مکانیزم های اجرایی آن آشنا خواهید شد.

قرارداد سلف چیست؟ | نمونه قرارداد سلف در بورس کالا

یکی از ابزارهای مالی در بازار سرمایه قراردادهای سلف می‌باشد که به موجب آن خریدار وجوه مورد تعهد خود را در زمان معامله به فروشنده می‌پردازد و فروشنده متعهد می‌گردد که کالای مورد معامله را در سر رسید تعیین شده به خریدار تحویل دهد. خریدار نمی تواند قبل از سررسید، کالای مورد معامله را به خود فروشنده و یا افرادی غیر از او بفروشد.

هر آنچه لازم است درباره قرارداد سلف بدانید؛

بورس کالای ایران با تجربه‌ای بیش از 10 سال، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی مشغول است. انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می‌گیرد؛

• قرارداد نقدی
• قرارداد سلف
• قرارداد نسیه
• قرارداد آتی
• قرارداد سلف استاندارد
• صندوق‌های کالایی
• گواهی سپرده کالایی

که در این مقاله ما قصد داریم درباره قراردادهای سلف (forward contract) و کاربرد آن مطالبی را ارائه نماییم.

قراردادهای سلف در سال 1382 و همزمان با راه‌اندازی بورس فلزات تهران و همچنین، تشکیل بورس کالای ایران به معاملات بورس کالا قدم گذاشت که مورد استقبال کاربران بازار کار قرار گرفت. این قراردادها در بازارهای سنتی ایران دارای سابقه درخشانی می‌باشد. به همین دلیل، قراردادهای سلف جزء پرطرفدارترین معاملات در بورس کالای ایران می‌باشند.

قرارداد سلف چیست؟

در واقع، قرارداد سلف به قراردادی گفته می‌شود که به موجب این قرارداد، کالا با قیمتی معین در زمانی مشخص در آینده (با توافق طرفین) تحویل داده می‌شود و مبلغ آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد. لازم به ذکر است که، در این قرارداد، فروشنده متعهد می‌گردد که در زمان مشخص شده کالا را تحویل نماید.

خواندن این مطالب حتما پیشنهاد می‌شود، مطمئناً یک روزی به درد همه می‌خورد؛

شاید برای شما پیش بیاید که کالا یا ملکی را پیش خرید کنید، به اینگونه معاملات که هم اکنون پول کالای مورد معامله را پرداخت می‌کنید ولی در آینده آن را تحویل می‌گیرید، معامله سلف می‌گویند. قرارداد سلف همان پیش خرید یا پیش فروش است که لازم است قانون و احکام آن را بدانیم تا در آینده دچار دردسر نشویم. در معامله سلف یا پیش فروش، مشتری می‌تواند در مقابل کالایی که قرار است بعدا تحویل بگیرد؛ هم پول نقد پرداخت نماید هم کالای دیگری. به عنوان مثال؛ 30 کیلو نخ تحویل دهد و دو ماه بعد یک فرش 12 متری تحویل بگیرد. فقط قیمت مورد معامله سلف باید دقیق و منظم و در همان روز معامله پرداخت شود و فقط تحویل کالا بماند.

در معامله سلف (پیش فروش) مورد معامله باید معین شود. مثلاً اگر خودروسازان در قرارداد پیش فروش قیمت قطعی یا مشخصات خودروی پیش فروش شده را دقیق تعیین نکنند و یکی از خودروهای موجود در کارخانه را در روز تحویل بنویسند، قرارداد شرعاً و قانوناً دارای اشکال می‌باشد و می‌توان آن را در دادگاه باطل نمود. در قرارداد سلف، هم قیمت و هم نوع و مشخصات مورد معامله باید به طور دقیق مشخص شود.
به عنوان مثال؛ خودروی پیش فروش شده سمند است یا پژو؟ چه رنگی؟ و چه نوع تیپی؟ و یا اگر پیش فروش مسکن می‌باشد، کدام واحد؟ چه متراژی؟ و چه مشخصاتی؟ در قرارداد سلف یا پیش فروش محل و زمان تحویل هم باید دقیق معین شود. فقط لازم به ذکر است که، اگر در زمان تحویل کالای پیش فروش شده، کالا نایاب باشد، خریدار باید عذر پیش فروش کننده (فروشنده) را بپذیرد. می‌تواند صبر کند یا هزینه خود را دریافت کند.

پس، قرارداد پیش فروشی که در آن؛ قیمت ، مورد معامله ، زمان و مکان تحویل دقیق مشخص نشده باشد شرعاً و قانوناً بی اعتبار می‌باشد.

* طبق قانون و شرع، در معامله سلف، تا قبل از موعد مقرر، اجازه فروش کالای پیش خرید شده را ندارید. البته، می‌توانید حقوق خود را از آن قرارداد به دیگری واگذار نمایید.

در صورت تمایل می‌توانید نمونه‌ای از یک قرارداد سلف را در لینک زیر مشاهده نمایید.

کلیک کنید

تفاوت قرارداد سلف با قرارداد آتی

قراردادهای آتی یا futures contract، قراردادهایی هستند که امکان پیش‌بینی قیمت آینده دارایی‌ها را برای تریدرها، سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان کالا فراهم می‌نماید. این قراردادها یک نوع تعهد دو طرفه را ایجاد می‌کند. بنابراین، هر دو طرف در زمان ایجاد قرارداد در یک تاریخ و قیمت مشخص برای انجام معامله با هم توافق می‌کنند. البته، قراردادهای آتی مطابق موافقت‌نامه‌های حقوقی تنظیم شده‌اند که در محل‌های خاصی مبادله می‌شوند. مثل بازار معاملات آتی که یک مرکز مالی برای انجام قراردادهای آتی استاندارد می‌باشد. این یعنی قراردادها دارای حد و مرز و مقررات خاصی هستند. مثل؛ نرخ سود روزانه و اندازه قرارداد!
اولین نمونه بازار معاملات آتی، در اروپا و تقریباً قرن هفدهم میلادی شکل گرفت. اما گفته می‌شود اولین بار بازار معاملاتی آتی که در طول تاریخ برقرار شده، بورس برنج دوجیمای ژاپن می‌باشد. در اوایل قرن هجدهم، مردم ژاپن اکثر پرداخت‌هایشان را با برنج انجام می‌دادند. بنابراین، قراردادهای آتی به عنوان یک راه حفاظتی در برابر خطرات ناشی از قیمت ناپایدار قیمت برنج استفاده می‌شدند.

با روی کار آمدن سیستم ترید الکترونیکی قراردادهای آتی محبوبیت بیشتری پیدا کردند و امروزه کاربرد زیادی در صنایع مالی دارند. قراردادهای آتی می‌توانند برای مقابله با ریسک خاصی استفاده شوند.
به عنوان مثال؛ یک کشاورز می‌تواند بر اساس یک قرارداد آتی متعهد شود که محصولاتش را در آینده و با یک قیمت مشخص بفروشد و با این کار بدون توجه به وقوع نامطلوب و نوسانات بازار به درکی از درآمد آینده‌اش برسد. قراردادهای آتی امکان مواجه کوتاه مدت با دارایی را هم برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کند. سرمایه‌گذار در این شرایط می‌تواند با در اختیار داشتن یک دارایی خاص وارد موقعیت فروش شود. وقتی یک سرمایه‌گذار بدون داشتن پایه تصمیم می‌گیرد و بر اساس قراردادهای آتی متعهد به فروش می‌شود، معمولاً می‌گوییم که وارد موقعیت عریان شده است. قراردادهای آتی می‌توانند بارها و بارها مبادله شوند تا تاریخ آنها تمام و تسویه شوند. مهلت انقضاء در واقع آخرین تاریخی است که برای انجام معامله در آن قرارداد تعریف قرارداد آتی تعریف شده است و بعد از آن هر دو طرف در قرارداد باید موقعیت‌اش را تسویه نمایند. تسویه می‌تواند در یک قالب فیزیکی و یا اینکه نقدی باشد. معامله‌گری که موقعیت فروش دارد باید دارایی خود را به معامله‌گری دهد که موقعیت‌اش خریده شده، اما در تسویه نقدی دارایی مستقیم مبادله نمی‌شود و در عوض، صاحبان قرارداد به میزان لازم بین هم پول نقد رد و بدل می‌نمایند.

دارندگان قرارداد آتی، علاوه بر انتظار برای سر رسیدن مهلت انقضای قرارداد، می‌توانند موقعیت معکوس با موقعیتی که دارند را اتخاذ نمایند. یعنی offset کنند یا اینکه موقعیت‌شان را تمدید یا rollover نمایند. offset یک روش برای بستن موقعیت قرارداد آتی است که در آن نوع دارایی یکی است اما معامله‌گر موقعیتی معکوس با موقعیتی که دارد را اتخاذ می‌کند. تریدرها با استفاده از این استراتژی می‌توانند پیش از تاریخ تسویه از میزان سود و ضرر اطلاع کسب نمایند. rollover زمانی اتفاق می‌افتد که یک تریدر بعد از offset کردن موقعیت اولش بر اساس قراردادهای آتی وارد موقعیت جدیدی می‌شود. تریدرها با این کار می‌توانند پیش از تاریخ تسویه موقعیت‌شان را تمدید کنند و از یک قرارداد به قرارداد دیگری جابجا شوند. قراردادهای آتی به عنوان یک نوع پیمان آتی استاندارد شده یکی از کاربردی‌ترین ابزارهای موجود در صنایع مالی به شمار می‌رود.

قرارداد سلف موازی

امروزه و در بازارهای سنتی و امروزی قرارداد سلف موازی مورد تایید و مورد توجه کاربران فعال در بازار سرمایه قرا گرفته است؛ چون هم به نفع دولت است و هم سود مناسبی برای سرمایه‌گذاران دارد. قرارداد سلف موازی جزء قراردادهای پرطرفدار و پرکاربرد می‌باشد. در این قرارداد یک دارایی به عنوان پایه در نظر گرفته می‌شود. بدین گونه که، خریدار کل بها را در ابتدای قرارداد پرداخت می‌نماید و در موعد معین (از پیش تعیین شده) کالا را دریافت می‌کند، که این تاریخ سر رسید بین یک تا دو سال می‌باشد. به همین دلیل، به آنها ابزار مالی تامین کننده کوتاه مدت گفته می‌شود. در این قرارداد فروشنده قبل از اینکه تولید خود را به پایان برساند، هم بهای خود را دریافت کرده و هم اینکه دیگران نگران پیدا شدن خریدار نیستند. به همین دلیل است که، اوراق سلف موازی کاربران فعال بازار و سرمایه‌گذاران استقبال ویژه‌ای از این اوراق نموده‌اند.

کاربرد اوراق سلف

اوراق یا صکوک سلف به اوراقی می‌گویند که بر اساس قرارداد سلف منتشر می‌شوند. در لغت به معنای پیش پرداخت، قبول کردن، اطاعت نمودن و به معنی بیعی است که به موجب آن خریدار، وجوه مورد تعهد خود را از پیش به فروشنده می‌پردازد و فروشنده متعهد می‌شود که جنس مورد معامله را پس از انقضای مدت معین به خریدار تحویل نماید.

این اوراق برای اولین بار در کشور بحرین شکل گرفت و از سال 2001 تا 2003 حدود 23 بار منتشر گردید. اما این اوراق و اوراقی مانند؛ اوراق مشارکت، مرابحه، اجاره، مزارعه و مساقات به دلیل اینکه ابزاری برای سیاست پولی می‌باشند و برای طرح‌ها و پروژه‌های میان مدت و بلند مدت به کار می‌روند، برای پیشرفت نیاز به استفاده از قرارداد سلف می‌باشند. هم اکنون علاوه بر بحرین، سایر کشورهای اسلامی از جمله ایران نیز در صدد استفاده از اوراق سلف به صورت گسترده در بازارهای سرمایه می‌باشند.

ختم کلام

همه ما حداقل یک بار در زندگی‌مان کالا، ملک، خودرو و . را پیش خرید کرده‌ایم؛ یعنی، ما هنگامی که به سرمایه خود احتیاج نداریم یک پیش خرید انجام می‌دهیم، به این پیش خریدها که طی قراردادی بین خریدار و فروشنده منعقد می‌گردد قرارداد سلف می‌گویند. به عنوان مثال؛ ما یک واحد مسکونی را پیش خرید می‌کنیم و یک سال بعد آن را تحویل می‌گیریم اما با این تفاوت که ما مبلغ پیش خرید را در هنگام بستن قرارداد به فروشنده پرداخت می‌کنیم و در تاریخ از قبل مشخص شده واحد مسکونی خود را تحویل می‌گیریم. تفاوت این قرارداد با قرارداد آتی این است که، قراردادهای آتی برای کنترل ریسک ناشی از نوسانات قیمت به کار گرفته می‌شود.

سوالات متداول

قرارداد سلف چیست؟

قراردادی است که به موجب آن خریدار وجوه مورد تعهد خود را در زمان معامله به فروشنده می‌پردازد و فروشنده متعهد می گردد که کالای مورد معامله را در سررسید تعیین شده به خریدار تحویل دهد.