مزیت‌های بورس کالا

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس و ‌آموزش صفر تا صد آن پیشنهاد می‌شود به کلیپ های آموزشی آکادمی بورس حامد کامرانی مراجعه کنید.

مزایا و معایب عرضه زعفران در بورس کالا

در حالی که دلالی و سفته بازی در عرضه محصولات کشاورزی به حدی رسیده که عرضه کنندگان زعفران درصدد یافتن بازاری مطمئن برای رسیدن به سود واقعی در معاملات هستند، مسئولان 'بورس کالا' را بهترین بازار برای عرضه زعفران می دانند.

به گزارش روسنا (روستانیوز)، کارشناسان نیز کاهش هزینه‌ های معاملاتی، کشف قیمت عادلانه و شفاف و از بین رفتن معایب روشهای سنتی و ایجاد بستری مطمئن برای انجام معامله محصولات را از مزایای عرضه زعفران در بورس کالا عنوان کرده لذا تولیدکنندگان زعفران را که محصولشان قلم مهم صادراتی خراسان رضوی است به فروش زعفران از طریق بورس کالا تشویق می کنند.

زعفران همواره رتبه بالایی را در بین کالاهای صادراتی خراسان رضوی به خود اختصاص داده و محصولی است که همیشه بیشترین ارزش صادرات غیرنفتی را نصیب این استان کرده است.
عمده زعفران جهان در خراسان رضوی تولید می شود و این محصول جای خود را در بازارهای دنیا یافته است.

90 درصد زعفران تولیدی ایران محصول مزارع خراسان است و 86 هزار هکتار از مزارع خراسان رضوی زیر کشت زعفران قرار دارد و این ارقام اهمیت این محصول را به منظورعرضه آن در بازاری مطمئن و به دور از واسطه ها نشان می دهد.

این گزارش به معرفی بورس کالا و مزایا و معایب عرضه زعفران در آن از دید کارشناسان و مسئولان مختلف می پردازد.

* بورس کالا چیست؟

بازار کالاهای پایه در بخشهای مختلف صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی در ایران همواره با محدودیتها و دشواریهای ساختاری زیادی روبه رو بوده و بخش عمده ای از این مشکلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناکارآمدی بازار است.

با وجود تلاشهای بسیار انجام شده در جهت اصلاح این ساختار اما شاهد عدم بازدهی مناسب و عدم حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم به گونه ای که دولتها با وجود صرف هزینه های بسیار برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات در بخش تولید و توزیع و مصرف، همواره با مشکلات فراوانی روبه رو بوده اند.

مهمترین این مشکلات را می توان نوسانات کاذب قیمت محصولات، فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار، نبود یک سیستم ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله، عدم هماهنگی میان بخشهای تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف دانست.

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند.

بورس کالای ایران می کوشد با ایجاد بازاری شفاف جهت تسهیل معاملات و کشف نرخ قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه­ ای بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، ضمن تضمین تعهدات طرفین معامله، ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک را در اختیار فعالان بازار قرار می دهد.

در این راستا با تصویب بند ج ماده 95 قانون برنامه سوم و بند الف قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران شد.

در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت کرد.

با تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384/9/24 و بر طبق ماده 57 این قانون و تبصره آن سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی منحل شدند و شرکت بورس کالای ایران به موجب ماده 58 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک شرکت جدید و کاملا مستقل از سازمانهای کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی پس از پذیره نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب هم اکنون بورس کالای ایران با تجربه ای بیش از 10 سال به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفت و پتروشیمی و کشاورزی از جمله زعفران در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، سلف استاندارد، آتی، اختیار معامله و روشهایی چون صندوقهای کالایی و گواهی سپرده کالایی می پردازد.

برای فعالیت در بورس کالای ایران معافیتهای مالیاتی، مزایای خرید و فروش و پذیرش کالاها و مزایای مالیاتی خاصی نیز در نظر گرفته شده است.

* فاصله قیمت زعفران در بازار داخلی و خارجی با عرضه زعفران در بورس کالا کاسته می شود

مدیر باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این خصوص گفت: با توجه به فاصله قیمت فروش زعفران در بازار داخلی و صادراتی، بورس زعفران می تواند این فاصله قیمتی را کاهش دهد.

سید هاشم نقیبی حسینی افزود: این امر با ایجاد عرضه و تقاضای واقعی و کشف قیمت عادلانه ممکن می شود تا سهم کشاورز و عایدی زعفرانکاران از قیمت صادراتی زعفران افزایش یابد.

وی تاکید کرد: بورس زعفران یا عرضه زعفران در بورس کالا می تواند حلقه های مفقوده در زنجیره تولید زعفران را پیدا و به هم متصل کند.

* حذف واسطه ها به کمک بورس

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: عرضه زعفران در بورس کالا باعث حذف دلالان از این عرصه و سود بیشتر زعفرانکاران از محل فروش محصول می شود.

شکوه میرشاهی قیمت کنونی خرید هر کیلوگرم زعفران را از کشاورز در بازار 80 میلیون ریال ذکر و بیان کرد: این در حالی است که در صورت عرضه زعفران در بورس کالا هر کیلوگرم محصول با نرخ 110 میلیون ریال به فروش می رسد و این سود به طور خالص در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.

وی ادامه داد: در همین چارچوب، کشاورزان خراسانی تشویق به فروش محصول زعفران خود در بورس کالا شده اند و این مهم در فصل زراعی کنونی مورد استقبال آنها قرار گرفته است.

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی همچنین شفافیت قیمتها و معامله در فضای مطمئن را از دیگر مزایای بورس توصیف کرد و گفت: با این تفاصیل، عرضه هر نوع کالا یا انرژی از طریق بورس کالا منجر به حذف دلالان می شود و تولیدکننده نفع بیشتری از زحمات خود می برد.

میرشاهی افزود: اگر مردم نسبت به منافع بورس آگاه باشند به جای سپرده گذاری و سرمایه گذاری در بخشهای نامطمئن می توانند سرمایه های خرد خود را وارد بورس کرده و از سود آن منتفع شوند.

* لزوم تعریف ساز و کاری برای تضمین عرضه زعفران در بورس کالا

نائب رئیس شورای ملی زعفران نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هر اقدامی از جمله تشویق کشاورزان به عرضه زعفران در بورس که موجب حفظ منافع کشاورزان شود مورد حمایت ماست اما در این راستا باید به آنان آموزشهای لازم برای حضور در بورس هم داده شود.

غلامرضا میری افزود: میزان تولید زعفران در خراسان رضوی سالانه 400 تن است اما بورس تنها قابلیت انبار کردن زعفران به میزان هفت تن را دارد لذا باید برای حل این مشکل راهکار لازم ارائه شود.

وی ادامه داد: باید ساز و کاری تعریف شود که فرد عرضه کننده زعفران در بورس حتما کشاورز باشد نه این که دلالی از بورس، زعفران بخرد و بعد به عنوان کشاورز دوباره محصول را به بورس عرضه کند یعنی بورس نباید جای دلال بازی شود و فقط در جهت حفظ منافع کشاورز پیش رود.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان زعفران مشهد گفت: علاوه بر این باید شرایطی فراهم شود که کشاورز هر زمان که خواست بتواند زعفران خود را در بورس عرضه کند.

میری افزود: 85 درصد محصول زعفران خراسان رضوی صادراتی است لذا زعفران نیاز به ثبات بازار و تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا دارد.

وی ادامه داد: باید متولیان، کف قیمت زعفران را براساس سال زراعی مشخص کنند تا خیال کشاورز از این بابت آسوده باشد که قیمت از نرخی که توسط دولت تعیین شده است کمتر نمی شود و بعد از این اقدام، باید عرضه و تقاضا در طول مدت سال تعیین کننده قیمت در معاملات باشد.

نائب رئیس شورای ملی زعفران گفت: بر اثر نوسانات نرخ ارز، قیمت زعفران در سال زراعی 97 نسبت به سال زراعی 96 حدود 100 درصد افزایش داشت اما چون عمده محصول زعفران صادر می شود افزایش قیمت به نفع تولیدکنندگان بود.

* کمک بورس به صادرات زعفران

مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی هم در میزگردی با موضوع زعفران که در ایام دهه فجر امسال در حاشیه نمایشگاه 'بورس، بانک، بیمه و رفتارهای اقتصادی' در مشهد برگزار شد گفت: نباید تنها به دنبال توسعه کمی زعفران بود، بلکه کیفیت زعفران از کمیت آن مهمتر است.

حسین زینلی افزود: تولید گیاهان دارویی همچون زعفران در کشور در حال گسترش است و برای افزایش آن باید دانش و فناوری در تولید نیز به روز شود.

وی با اشاره به گردش مالی 400 میلیون دلاری زعفران در کشور گفت: از کل این مبلغ، 350 میلیون دلار مربوط به صادرات زعفران است و 50 میلیون دلار آن در بازار داخل مورد معامله و مصرف قرار می گیرد و این در حالی است که گردش مالی زعفران در دنیا هشت میلیارد دلار است.

وی ادامه داد: با وجود این که ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیاست کشورهای اروپایی ما را به عنوان اصلی ترین تولید کننده این محصول نمی شناسند و بیشتر اسپانیا در این حوزه مورد توجه است.

زینلی گفت: به کمک بورس بسترهای لازم ایجاد شده و فرصت خوبی فراهم آمده است تا زعفران به صورت استاندارد از ایران به دنیا صادر شود زیرا به کمک بورس هم قیمت ها شفاف شده است و هم کشاورز امیدوار می شود که می تواند محصول خود را با شرایط مختلف و با قیمتهای عادلانه و در فرصتهای مناسب بفروشد.

* کمک بورس به ارتقای کیفی محصول زعفران

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران نیز در این میزگرد گفت: معامله زعفران به صورت گواهی سپرده کالایی موجب شده کشاورز برای این که بتواند محصول خود را تحویل انبارهای بورس دهد استانداردهای لازم را رعایت و محصول با کیفیت تولید و عرضه کند در نتیجه بورس، باعث فرهنگ سازی جهت استانداردسازی زعفران و ارتقای کیفیت آن شده است.

اکبر میرزاپور افزود: قیمت زعفران دارای استاندارد بورس حتی حدود یک تا دو میلیون تومان در هر کیلو بالاتر از قیمت زعفران بی کیفیت است و این ارزش افزوده بالاتری را برای کشاورز به همراه دارد پس همه کشاورزان به سمت تولید محصول با کیفیت بالاتر حرکت کرده اند که این امر قطعا در رشد کیفی تولید و صادرات محصول با کیفیت تر موثر است.

وی با تشریح کارکردها و فرآیند صدور گواهی سپرده کالایی زعفران در بورس ادامه داد: در بورس، انبارهای پذیرفته شده براساس استاندارد ملی، محصول را از کشاورزان و زعفران کاران دریافت و قبض انبار مربوطه را صادر می کنند که این قبوض انبار در واقع اوراق بهاداری است که مانند سایر اوراق بهادار، قابلیت معامله و خرید و فروش دارد و زیرساخت های لازم برای معاملات آنلاین آن توسط یک سامانه نیز مهیا شده است.

میرزاپور گفت: نکته مهم دیگری که در خصوص این اوراق وجود دارد این است که برای آن یک بازار پیوسته راه اندازی شده است.

چه املاکی در بورس کالا پذیرش و عرضه می‌شوند؟

سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالا گفت: بورس کالا آمادگی همکاری در حوزه پذیرش و به حراج گذاشتن املاک تمامی نهاد‌های دولتی و بانک‌ها را دارد.

معین محمدی پور سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالا در خصوص عرضه املاک در بورس کالا نکاتی را مطرح کرد.

سوال: خبر‌ها حاکی از عرضه املاک شهرداری در بازار املاک و مستغلات بورس کالاست، چه توضیحاتی را می‌توانید در این خصوص ارائه فرمایید؟

محمدی پور:به منظور عرضه املاک شهرداری در بستر بورس کالا مذاکرات و رایزنی‌های مستمری از سوی بورس کالای ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار با شهرداری تهران انجام شده است. خوشبختانه در این حوزه همکاری‌های بسیار موثری ایجاد شد و بستر طراحی شده حراج املاک بورس کالا مورد استقبال شهرداری تهران قرار گرفت.

جلسات متعدد برگزارشده و تلاش‌هایی که در این مسیر صورت گرفت باعث شد که شهرداری نیز تمامی اقدامات لازم را برای عرضه و فروش املاک خود در بستر بورس کالا انجام دهد. از جمله اقدامات انجام شده می‌توان به اعمال اصلاحات مورد نیاز در دستورالعمل بازار فرعی بورس کالای ایران به منظور تسهیل پذیرش و عرضه املاک شهرداری در بورس کالا اشاره کرد.

آغاز معاملات املاک شهرداری از چند جنبه حائز اهمیت است. اول اینکه این معاملات موجب تسهیل در فروش اموال غیرمنقول شهرداری می‌شود که این موضوع خود می‌تواند موجب رفع مشکلات شهرداری در حوزه تامین منابع نقدی مورد نیاز شود.

دوم این معاملات فرصت بسیار مناسبی برای پیمانکاران شهرداری است که مطالبات خود را نقد کنند، زیرا مطابق با تفاهم میان بورس کالا و شهرداری این زیرساخت فراهم شده است که در صورت درج در اطلاعیه‌های عرضه املاک شهرداری، پیمان‌کاران بتوانند به جای ارائه چک به منظور انجام امور تسویه از حواله‌های تایید شده توسط اداره کل امور مالی و اموال شهرداری استفاده کنند. نهایتا اینکه امید است این اقدام شهرداری گام ابتدایی در مسیر مولدسازی اموال غیرمنقول سایر نهاد‌های دولتی و عمومی نیز باشد و پس از پیش‌قدم شدن شهرداری، آن‌ها نیز مسیر شفافیت را در پیش بگیرند و اقدام به پذیرش و فروش املاک خود در بستر بورس کالا کنند.

سوال: چه تفاهماتی با شهرداری در خصوص عرضه املاکشان در بورس صورت گرفته است؟

محمدی پور:در حال حاضر چند ملک شهرداری تهران در بازار فیزیکی بورس کالا پذیرش شده و معاملات این املاک به صورت نقد و اقساط قابل انجام است. به این صورت که خریداران پس از شرکت در حراج و نهایی شدن معامله، بخشی از ارزش معامله را به صورت نقد و بخشی را به صورت چک تسویه می‌کنند.

همانطور که اشاره شد، پیمان‌کارانی که از شهرداری مطالباتی دارند، می‌توانند به جای ارائه چک به اداره کل امور مالی و اموال شهرداری مراجعه ، مطالبات خود مزیت‌های بورس کالا را تایید و برگه تسویه را اخذ کنند و طبیعتا دیگر نیازی به ارائه چک به منظور تسویه وجود ندارد. این روش احتمالا سریع‌ترین روش ممکن برای نقد کردن مطالباتشان است، زیرا کل فرآیند انجام معامله تا تسویه و تحویل نهایتا بین دو تا سه ماه زمان خواهد برد.

این موضوع مزیت مهمی برای پیمان‌کاران شهرداری به شمار می‌رود؛ بنابراین در حال حاضر بستر بازار فیزیکی بورس کالا چه برای شهرداری و چه سایر نهاد‌های عمومی و دولتی کاملا در دسترس بوده و آن‌ها می‌توانند به راحتی از مزایای فروش در این بازار مثل بازاریابی برای املاکشان و ایجاد شفافیت در حساب‌های داخلی‌شان استفاده کنند.

سوال:هم‌اکنون عرضه املاک شهرداری در چه وضعیتی است؟

محمدی پور:در نتیجه مذاکرات و همکاری‌های شکل گرفته بین شهرداری تهران و بورس کالای ایران، تعدادی از املاک شهرداری در دست پذیرش است و دو ملک نیز از طرف شهرداری پذیرش شده، به طوریکه فرآیند پذیرش را به طور کامل طی کرده و هم‌اکنون اطلاعیه عرضه آن‌ها روی وبسایت بورس کالا قرار دارد و روز حراج‌شان نیز ۲۳ شهریور است.

متقاضیان خرید می‌توانند با مراجعه به وبسایت بورس کالا این اطلاعیه‌های عرضه را مشاهده کنند. علاوه بر اینکه تمامی اطلاعات ملک شامل متراژ، نوع و ظاهر بنا و . در این اطلاعیه ثبت شده است، گزارش کارشناس رسمی ملک و نیز مبایعه نامه‌ای که پس از حراج قرار است توسط طرفین معامله امضا شود در آن قابل مشاهده است. این موضوع نشان‌دهنده درجه شفافیت تامین شده توسط بورس کالاست. به این معنا که خریداران می‌توانند با مشاهده تمامی مدارک و بازدید حضوری از ملک تقاضای خرید خود را از طریق کارگزاری به بورس کالا اعلام کنند.

متقاضیان خرید بعد از اخذ کد معاملاتی بازار فیزیکی و سپردن تضامین مورد نیاز از طرف آن‌ها، می‌توانند در روز حراج اقدام به ثبت سفارش از طریق کارگزاری کنند و در رقابت با سایرین در صورت تمایل قیمت بالاتری را به منظور برنده شدن پیشنهاد دهند. در صورتی هم که برنده حراج شدند وارد فرآیند‌های تسویه و تحویل می‌شوند. یعنی مبایعه‌نامه ملک را همراه با فروشنده امضا می‌کنند، مبالغ نقدی و چک‌های مورد نیاز را طبق تاریخ‌های درج شده در اطلاعیه عرضه تسویه می‌کنند و در مهلت‌های مقرر در مبایعه‌نامه نیز تحویل ملک و تنظیم سند انجام خواهد گرفت.

سوال:مراحل پذیرش و عرضه املاک در بورس کالا به چه شکل است؟

محمدی پور:چه پذیرش و چه انجام معامله در بورس کالا برخلاف انجام معامله در سایر بازار‌های خارج از بورس کالا و یا مزایده از طریق نهاد‌های دولتی، بسیار ساده و کم‌هزینه است. اول که پذیرش املاک از پرداخت حق پذیرش معاف است. تنها فرآیندی که باید طی شود این است که عرضه‌کننده کد معاملاتی بازار فیزیکی دریافت کند و سپس مدارک مورد نیاز نظیر سند رسمی ملک و گزارش کارشناس رسمی ملک را از طریق کارگزاری برای بورس کالا ارسال کند. مهمترین نکته‌ای که در این خصوص باید رعایت شود وضعیت حقوقی ملک است. به این معنا که مال نباید مشاع باشد و تنها در صورت احراز مالکیت ۶ دانگ ملک، ملک قابلیت فروش در بستر بورس کالا را دارد.

مورد دوم این است که ملک محل دعوی نباشد و هیچ شخص دیگری ادعای مالکیت بر ملک مربوطه را نداشته باشد. در این خصوص استعلامات ثبتی نیز انجام می‌پذیرد. اگر ملک تحت اجاره است، اجاره‌نامه رسمی آن باید افشا گردد تا هیچ نقطه مبهمی در خصوص وضعیت مالکیت ملک باقی نماند. پس از پذیرش ملک در بورس نیز عرضه‌کننده درصدی از ارزش پایه ملک را به صورت تضمین نزد بورس کالا تودیع می‌کند و آماده روز حراج می‌شود.

در مقابل خریداران نیز باید کد معاملاتی بازار فیزیکی دریافت کنند و بخشی از ارزش پایه ملک را به عنوان پیش‌پرداخت نزد بورس تودیع کنند و با کارگزار خود برای ثبت سفارش در روز حراج هماهنگی‌های لازم را انجام دهند.

همانطور که قابل مشاهده است چه عرضه‌کنندگان و چه خریداران به راحتی می‌توانند اقدام به معامله ملک به دور از تمامی تشریفات و هزینه‌های معاملاتی بازار‌های سنتی کنند.

لازم به ذکر است که آزادسازی پیش‌پرداخت مذکور نیز در صورتی که متقاضی خرید، برنده حراج نباشد به سرعت انجام می‌شود. در صورتی هم که متقاضی برنده حراج باشد، اقدام به واریز باقی مانده بخش نقدی معامله کرده و در واقع وارد فرآیند تسویه می‌شود.

سوال: مزایای پذیرش و معامله املاک در بورس چیست؟

محمدی پور:شاید بتوان گفت مهمترین مزیت معاملات املاک در بورس کالا قطعی بودن معامله است. به این معنا که زمانی که ملک مربوطه بر تابلوی بورس کالا قرار می‌گیرد، یعنی تمام بررسی‌ها و ارزیابی‌های لازم توسط نهاد عرضه‌کننده انجام شده است. تمامی فرآیند‌های بوروکراتیک داخلی نهاد‌های دولتی و عمومی طی شده است و خریدار می‌تواند اطمینان خاطر داشته باشد که برنده شدن در حراج به معنای تحویل گرفتن قطعی ملک است. تضامینی هم که ذکر شد، در همین راستا حائز اهمیت هستند.

به این صورت که اجرای تعهدات هر دو طرف معامله از طریق همین مبالغ تودیع شده از طرف بورس کالا تضمین می‌شود. در قرارداد‌های فی‌مابین طرفین در خارج از بورس کالا چنین تضمین تعهداتی وجود ندارد. علاوه بر این بورس کالا به صورت رسمی تمامی اطلاعات مربوط به ملک، عرضه کننده و نحوه تسویه را پیش از عرضه منتشر کرده و به اطلاع عموم می‌رساند، همین موضوع خود باعث می‌شود که تنها عرضه‌کنندگان و خریدارانی که قصد جدی انجام معامله را دارند وارد این بازار بشوند. این انتشار اطلاعات از جنبه‌های دیگری نیز حائز اهمیت است. به این معنا که باعث می‌شود متقاضیان به دور از ابهام و با علم به تمامی شرایط معامله اقدام به خرید کنند.

سوال:آیا می‌توان منتظر معاملات املاک سایر نهاد‌های دولتی و عمومی مانند بانک‌ها نیز بود؟

محمدی پور:بورس کالا آمادگی همکاری در حوزه پذیرش و به حراج گذاشتن املاک تمامی نهاد‌های دولتی و بانک‌ها را دارد.

در راستای تسهیل زیرساخت حقوقی و اطمینان خاطر بانک‌ها نیز مصوبه‌ای از بانک مرکزی در سال گذشته توسط بورس کالا گرفته شد که بانک‌ها بتوانند املاک مازاد خودشان را در بستر بورس کالا به فروش برسانند.

امسال نیز بانک ملت و شرکت تامین سرمایه نوین اقدام به پذیرش املاک خود کرده‌اند. پس از پذیرش در صورت تمایل به عرضه آن‌ها می‌بایست اقدام به ارسال فرم فروش به بورس کالا کنند که البته هنوز در این خصوص اقدامی صورت نگرفته است. سایر بانک‌ها نیز در حال طی کردن فرآیند‌های بوروکراتیک داخلی خود به منظور عرضه املاک در بورس کالا هستند. به محض ابراز تمایل به پذیرش املاک توسط آن‌ها، بورس کالا سریعا به این درخواست رسیدگی کرده و اقدامات و هماهنگی‌های لازم برای عرضه و حراج املاک آن‌ها را انجام خواهد داد.

با این اوصاف بنظر می‌رسد در صورت وجود عزم در سایر نهاد‌ها به منظور عرضه املاک در بورس کالا می‌توان شاهد عملکرد بسیار موفقی در حوزه مولدسازی اموال غیرمنقول بود. زیرا بورس کالا تمامی زیرساخت‌های لازم را به این منظور فراهم کرده و آماده همکاری‌های آینده با این نهاد‌ها نیز است.

بورس کالا چیست؟

نحوه خرید فروش در بورس کالا چیست؟ بورس کالا چیست؟ و چگونه وارد بورس کالا شویم؟ شاید این سوال ها ذهن شما را مشغول کرده است. ما سعی داریم در این مقاله آموزش صفر تا صد بورس کالا را برای ما آموزش بدهیم. اگر شما دنبال سود کلانی از بورس کالا هستید و ریسک بالایی دارید پس در ادامه این مطلب ما را همراهی فرمایید.

لیست عناوین در مورد بورس کالا :

مقدمه‌ای برای بورس کالا:

بازارهای مالی به دو بخش اساسی تقسیم می‌شوند که، شامل موارد زیر میباشد. ما قصد داریم به صورت خلاصه برای هرکدام یک توضیح خدمت شما عرض کنیم.

1)بازار پول:

در بازار پول اسنادی مانند اوراق خزانه است که توسط معامله گران برای کسب سود بیشتر در این بازار معامله می‌کنند. معامله کردن خرید و فروش برای خود شخص نیست بلکه بجای یک فرد دیگر معامله خرید فروش انجام می‌دهند. ولی جالب اینجا است که این نوع خرید فروش مال خود شخص نیست بلکه بجای یک فرد دیگری خرید و فروش می‌کنند. این کار توسط یک نفر مانند کارگزاری در بورس واسط گر است که خطایی در انجام معامله صورت نگیرد. و آنچه که در بورس کالا معامله می‌شود شبیه به بازار پول است.

2)سرمایه:

تفاوت های زیادی در بازار های مالی از نظر نحوه و نوع معامله بین خریداران و فروشندگان وجود دارد که، سبب تجزیه شدن بازار های مالی می‌شود. یکی دیگر از بخش های بازار پول و سرمایه بورس اوراق بهادار است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بازار پول و سرمایه به ادامه مطلب کلیک کنید.

تاریخچه بورس کالا در ایران :

نخستین بار در بورس کالا در ایران توسط شورای عالی بورس، بورسی را معرفی کردند. که به اقتصاد کشور کمک کند و بالاخره در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ بورس فلزات نخستین بورس کالای ایران و بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کردند. در ۱ مهر سال ۱۳۸۶ توسط اوراق بهادار و شورای زیر نظر آن ها قرار گرفت و کار خود را در ایران به عنوان بورس کالا آغاز کردند.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا یک شخص حقوقی است که قوانین و رویه های مربوط به معاملات قرارداد کالاهای استاندارد و محصولات سرمایه گذاری مرتبط را تعیین و اجرا می کند. بورس کالا همچنین به مرکز فیزیکی محل معاملات اشاره دارد. بازار کالاها گسترده است و هر روز بیش از تریلیون دلار معامله می کند.

تاجران به ندرت کالاهای فیزیکی خود را از طریق بورس کالا تحویل می دهند. در عوض، آنها قراردادهای آتی را معامله می کنند، جایی که طرفین توافق می کنند مقدار مشخصی از کالا را با قیمت توافق شده خریداری یا بفروشند. صرف نظر از این‌که در حال حاضر در تاریخ انقضا از قبل تعیین شده، در بازار با چه معامله ای انجام می شود. بیشترین معامله در آینده قرارداد کالا، نفت خام است.

انواع مختلفی از بورس کالاهای مدرن وجود دارد که شامل مبادلات فلزات ، سوخت ها و کالاهای کشاورزی است .

مزیت‌های بورس کالا

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس و ‌آموزش صفر تا صد آن پیشنهاد می‌شود به کلیپ های آموزشی آکادمی بورس حامد کامرانی مراجعه کنید.

مهم تریم ویژگی های بورس کالا :

• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه‌ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• ایجاد بازاری منسجم، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا، که در آن قیمت‌ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می‌شود.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش

مزایا و معایب بورس کالا :

بورس کالا علاوه بر این که نواسانگری آن کم تر و عمل ریسک پذیری بالایی دارد یک سری مزایا و معایبی هم دارد که در ادامه مطلب به آن می‌پردازیم.

مزایای بورس کالا :

1. مزیت دیگر بورس کالا جبران خسارت خریدار یا فروشنده در صورت عدم انجام به تعهد خود است. که این امر در بازارهای خارج در بورس کالا وجود ندارد. جبران خسارت در تحویل کالا یا در تسویه کالا از محل تضامین عرضه‌کننده یا خریدار یا کارگزاران و از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود. و نیازی به اقامه دعوی در مراجع قضایی و طی مراحل طولانی را ندارد.
   بنابراین عنصر ریسک معاملات از طریق تضامین طرفین به شدت کاهش می‌یابد.
2. مزیت دیگر بورس کالا شفافیت است. در این بازار تعداد خریداران و فروشندگان و نرخ‌های پیشنهادی هر یک و نرخ‌های مورد معامله به طور شفاف در معرض دید همگان قرار می‌گیرد. و اسناد و مدارک صادره مبنی بر خرید و فروش از اصالت برخوردار است. در بورس کالا نمی‌توان معاملات صوری انجام داد یا قیمت‌ها را دستکاری کرد، بنابراین عنصر شفافیت برای استفاده‌کننده مهم و اطمینان آنان را جلب می‌کند. این استفاده کنندگان می‌توانند مقام‌های ناظر یعنی دولت و سهامداران باشند.
3. مزیت دیگر بورس کالا می‌تواند تامین مالی باشد. معاملات در بورس هم از طرف خریدار هم از طرف فروشنده می‌تواند به صورت تسویه سلف یا خرید سلف باشد. از طرفی بانک‌ها بر اساس اسناد صادره توسط کارگزاری‌ها مبنی بر انجام معامله در بورس با سهولت بیشتری وام به خریدار اعطا می‌کنند. چون از صحت معامله اطمینان دارند.
4. اولین مزیت بورس ایجاد اطمینان در بین طرفین معامله است. هیچ معامله‌ای بدون اطمینان فیمابین طرفین یا صورت نمی‌گیرد یا دارای ریسک بالایی است. اما این عنصر اطمینان مربوط به چیست؟ اولا کالایی که در بورس در معرض عرضه قرار می‌گیرد مراحلی را طی می‌کند که حاکی از اصالت کالا است. ثانیا فروشنده یا عرضه‌کننده کالا نیز از نظر اصالت مورد تایید قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که عامل انجام و سازمان یافتگی در این بازار وجود دارد.
   ثالثا پرداخت وجه و تسویه کالای مورد معامله بدون هیچ نگرانی برای خریدار و فروشنده از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود. پس ریسک پرداخت و تسویه وجه نیز وجود نخواهد داشت.
5. مزیت دیگر بورس کالا و انجام معامله در آن کشف نرخ است. دربورس کالا کشف نرخ بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. بورس باعث می‌شود بازارهای ناکارآ کارآمد شده و کشف نرخ بر اساس رقابت بین تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار صورت پذیرد. اگر هر عاملی بر نرخ کالا موثر باشد در این بازار تاثیر خود را در قالب قیمت و به طور شفاف نشان خواهد داد.
6. مزیت دیگر معامله در بورس کالا برای عرضه‌کننده استفاده از ماده 6 قانون توسعه ابزارهای جدید معادل 10 درصد از مالیات. درآمد حاصل از فروش کالاهایی است که در بورس کالا پذیرفته شده‌‌اند، است.
7. مزیت دیگر بورس کالا بیان وضعیت اقتصادی کشور در قالب قیمت‌های مورد معامله است. بر اساس روند معاملات و مشاهده قیمت‌ها تصمیم‌گیری برای فعالان اقتصادی براساس اطلاعات و مستندات صحیح صورت می‌گیرد.

معایب بورس کالا :

1. عرضه کنندگان موظف به عرضه به صورت دائم هستند. و در صورت وقفه در عرضه از بورس کالا اخراج می‌شوند. در پایان باید کوتاه سخن گفت و خاطرنشان کرد که عمر بورس کالا در ایران در حدود 10 سال است. اما طی این مدت حجم معاملات با رشد کمی و کیفی قابل توجهی مواجه بوده و دلیل آن انسجام و سازمان یافته بودن بازار است.
2. کسانی که به دنبال عدم شفافیت هستند. انجام معامله در بورس کالا را نمی‌پسندند، اینها کسانی هستند که به دنبال فرار مالیاتی هستند.
3. کسانی می‌توانند از بورس کالا، کالا خریداری کنند که حجم خریدشان از حد معینی مثلا 20 یا 110 یا 220 تن در رینگ‌های مختلف کمتر نباشد.
4. برخی کالا‌ها در بورس کالا به صورت سبد عرضه می‌شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.

چه قرار داد هایی در بورس کالا معامله می‌شود؟

همه قرارداد های استاندارد در بورس کالا داد و ستد می‌شود. که شامل قرارداد های نسیه، نقدی، سلف، اختیار معامله ، آتی ، معاوضه و صلح است.

مزیت های بورس کالا برای اقتصاد کشور

مزیت های بورس کالا برای اقتصاد کشوربا توجه به اینکه بازار سرمایه در هر کشوری دو سازوکار اصلی یعنی فراهم کردن بستر مناسب برای سرمایه گذاری و مدیریت ریسک و نیز ایجاد سازوکارهای تأمین مالی بنگاه ها را برعهده دارد، طراحی و تنوع بخشی ابزارهای نوین تأمین مالی از ضرورت های بازار سرمایه به شمار می رود.

ابزارهایی مانند اوراق اجاره، مرابحه، سلف موازی استاندارد و به تازگی اوراق سفارش ساخت در کنار صندوق های زمین و ساختمان و صندوق های پروژه از جمله ابزارهای نوینی هستند که نتیجه نگاه توسعه ای سیاست گذاران به این بازار است. پیچیدگی فرآیند تأمین مالی از بازار سرمایه و نیز عدم آشنایی مدیران مالی شرکت ها سبب شده تاکنون از این ابزارها استفاده مطلوب و کافی نشود.
توسعه بیشتر بازار سرمایه و تعمیق آن چه به لحاظ افزایش حجم و ارزش معاملات، نیازمند وجود ابزارهای متنوع تأمین مالی است که بورس کالا در این مسیر قدم های بلندی برداشته است.
روش‎های تأمین مالی از طریق بورس کالا مشتمل بر انواع قراردادهای سلف، نسیه، نقدی و آتی، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی، صندوق‎های کالایی، صندوق‎های ارزی، فورفیتینگ، قراردادهای آتی و ابزارهای مشتقه که برخی از آنها در حال اجرا و برخی دیگر نیز در شرف راه اندازی هستند.
* سَلَف در لغت به معنای پیش پرداخت، قبول کردن است؛ قرارداد سَلَف قراردادی است که در آن عرضه کننده بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند. خریدار می تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را در یک قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش رساند که به این قرارداد نیز به اختصار سلف می گویند. اوراق سلف نوعی صکوک است و امنیت بیشتری نسبت به اوراق مشارکت دارد.
قراردادهای سلف روشی برای تأمین نیاز نقدینگی شرکت ها از راه جذف سرمایه گذاری هستند. از دیگر کاربردهای مهم این اوراق جبران کسری بودجه دولت ها است، به این شکل که دولت به جای پیش فروش محصولات و مواد خام به خارج از کشور، به ویژه در زمانی که بنا به دلایل سیاسی و اقتصادی قیمت پیش فروش مواد خام پایین است، با انتشار اوراق سلف، محصولات را به طور مستقیم به مردم پیش فروش می کند و در زمان سررسید، به وکالت از طرف صاحبان اوراق محصولات یا مواد خام را در بازار جهانی به صورت نقدی می فروشد و از این راه با صاحبان اوراق تسویه می کند؛ در این فرایند تفاوت قیمت نقد و سلف در غالب سود به مردم تعلق می گیرد.
* فورفیتینگ نوعی خرید بروات وصولی و یا به عبارت دیگر خرید تعهدات مالی حاصل از مبادلات تجاری صادرکنندگان «به قیمتی پایینتر از مبلغ اسمی» و «بدون حق بازگشت» است. بر همین اساس، صادرکننده می تواند پیش از سررسید بروات و یا سایر تعهدات مالی و در مدت کوتاهی پس از تحویل کالای صادراتی خود به خریدار، نسبت به وصول قطعی وجه اسناد دریافتی به مبلغی کمتر از مبلغ اسمی آنها اقدام کند. در حقیقت، از دیدگاه صادرکننده، فورفیتینگ تبدیل فروش مدت دار کالا به فروش نقدی است؛ بدین ترتیب، همه ریسک های مرتبط با پرداخت وجه اسناد در سررسید از فروشنده سلب و به خریدار اسناد (فورفیتر) منتقل می شود.
گواهی سپرده کالایی، ابزار مالی است که هر بنگاهی در بورس کالای ایران می تواند با تبدیل موجودی انبار خود به گواهی سپرده کالا و اوراق بهادارسازی آن، بستر لازم برای فروش بیشتر محصولات خود را ایجاد کند.
این روش، هزینه‎های تأمین مالی در بازار سرمایه را کاهش و نقدشوندگی کالا را برای تولیدکنندگان افزایش می دهد. همچنین می توان فروش محصولات ایرانی در بازارهای بین المللی را به پشتوانه گواهی سپرده کالایی افزایش داد.
با توجه به آغاز معاملات گواهی سپرده کالایی ذرت از ابتدای آذرماه امسال ، انتظار می رود روند توسعه این ابزار در آینده با جدیت بیشتری دنبال شود. در قراردادهای سلف عادی در بورس کالا، ریسک نقدشوندگی و ریسک تغییرات قیمت برای خریداران، به دلیل نبود بازار ثانویه در معاملات زیاد است، در حالی که قراردادهای سلف موازی استاندارد به واسطه پوشش ریسک های فوق، جذابیت زیادی دارد.
درحال حاضر ابزارهای موجود به جز سلف موازی استاندارد، فقط طیف مصرف کنندگان را دربرمی گیرد، بنابراین سلف موازی استاندارد با وجود قابلیت تسویه نقدی و بازخرید، فرصت تأمین مالی را از طریق طیف گسترده تری از سرمایه گذاران فراهم می آورد.
باتوجه به تحولاتی که در پساتحریم رخ می دهد، بورس کالا به عنوان حلقه اتصال بخش واقعی اقتصاد به بخش مالی، بر پایه بستر قانونی تبیین شده، منابع مالی را به طور شفاف و عادلانه به سمت تولیدکنندگان سوق می دهد و بدین ترتیب جریان سرمایه بین اجزای اقتصاد را تسهیل می کند.
کشف قیمت بر مبنای عرضه و تقاضا، کاهش هزینه های مبادلات بواسطه دسترسی به اطلاعات بازار، افزایش نقدشوندگی بر پایه ایجاد بازار ثانویه برای معاملات، ایجاد سازوکار تشکیل سرمایه و سوق دادن آن به سمت صنایع توجیه پذیر، توزیع ریسک بین سرمایه گذاران و متقاضیان سرمایه از جمله کارکردهای بازار فیزیکی و مشتقه بورس کالا هستند که می تواند رونق اقتصاد ملی را در پی داشته باشد.
براین اساس در دوران پساتحریم بورس کالا می تواند یکی از شریان های اصلی جریان سرمایه های بین المللی به داخل مرزهای ایران باشد.
تحقق این هدف مستلزم توسعه زیرساخت های نرم افزاری و اتصال به بورس های بین المللی، تنوع محصولات عرضه شده در بازار فیزیکی، تنوع اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بازار مشتقه، طراحی معاملات مدت دار و اعتباری در سطح بین المللی، فراهم کردن زیرساخت های لازم برای معاملات ارزی و سوآپ های کالایی است.
در واقع بورس کالای ایران در دوران پساتحریم از ظرفیت تبدیل شدن به مرجع قیمت گذاری در منطقه و نیز تسهیل تأمین مالی بین المللی برخوردار است. همچنین قابلیت توسعه بازارهای بین المللی صادرات و واردات در دوران پساتحریم از طریق بورس کالای ایران از جمله فرصت های موجود در این دوران است که در صورت فعالیت مؤسسه های بین المللی فورفیتینگ می تواند نیازهای تأمین مالی صادرات و واردات را پاسخگو باشد.
همانگونه که گفته شد، راه اندازی صندوق های کالایی با تنوع بخشی سبد محصولات و توزیع ریسک بین محصولات متفاوت، می تواند جذابیت زیادی داشته باشد.

** شفافیت آماری برای جلوگیری از فرار مالیاتی

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد شفافیت های آماری بورس کالا برای اصلاح و جلوگیری از فرار مالیاتی فعالان اقتصادی است. در واقع یکی از رسالت های اصلی بورس ها، ایجاد شفافیت و جلوگیری از فرار مالیاتی است.
بورس کالا مالیات بر ارزش افزوده را به طور کاملاً شفاف و از طریق سازوکارهای تسویه و پایاپای دریافت می کند. از آنجا که همه فرآیندها و دادوستدها در بورس کالا روشن و قابل رصد است، در نتیجه امکان پیگیری مالیاتی فعالان اقتصادی در بورس کالا توسط دولت ساده تر است.
انجام معامله همه محصولات صنعتی، معدنی، نفتی، پتروشیمی و کشاورزی در بورس کالا، شفافیت مالیاتی را به بهترین شکل ایجاد و از وقوع فرار مالیاتی جلوگیری می کند.
با توجه به اینکه کارکرد بورس کالا در زمینه جلوگیری از فرار مالیاتی منوط به عرضه محصولات از طریق این بورس خواهد بود، تببین مشوق های موثر برای تشویق شرکت ها به عرضه محصولات در بورس کالا مزیت‌های بورس کالا می تواند کارایی این بازار را افزایش دهد.
همچنین تعیین الزامات برای صنایع و شرکت ها برای الزام به عرضه محصولات در بورس کالا در کنار لحاظ کردن برخی از معافیت های مالیاتی، می تواند نقش مؤثری در کاهش فرار مالیاتی فعالان اقتصادی داشته باشد که انگیزه نادرست بسیاری از شرکت ها برای امتناع از عرضه محصولات در این بازار است.

** توسعه ابزارهای مالی

معاملات کالاها بر پایه ابزارهای مالی نوین و معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالاها در مقایسه با معاملات فیزیکی سنتی سبب می شود تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و حتی سرمایه گذارانی که با نیت سفته بازی وارد معاملات بورس کالا می شوند بتوانند به دور از محدودیت ها و هزینه هایی معاملات فیزیکی و سنتی، به دادوستد کالای مورد نظر بپردازند.
گسترش و افزایش سهم بازار معاملات این ابزارها، نه تنها به کشف قیمت پیوسته کالاهای پایه کمک می کند، بلکه نقش مهمی در پوشش ریسک تأمین کنندگان و مصرف کنندگان و تأمین مالی تولیدکنندگان در صنایع مختلف کشور دارد.
پیش از آنکه بخواهیم ابزار جدیدی را در بورس کالا یا هر بورس دیگری معرفی کنیم باید ابتدا نیاز بازار کشور به این ابزار و شرایط حاکم بر اقتصاد کشور را موشکافانه بررسی کرده و بر اساس نیازهای موجود آنها را معرفی و راه اندازی کنیم.
درست است که ماهیت این هدف استراتژیک مبنی بر توسعه ابزارهای مالی نوین، پسندیده و یکی از اساسی ترین کارکردهای بورس های کالایی همین است، اما به نوپابودن بورس کالای کشور نیز باید توجه داشته باشیم و تلاش کنیم ضمن انجام مطالعات و بررسی های دقیق، به دنبال بهترین ابزارهایی باشیم که متناسب با نیاز و کشش بازار کشور باشد.

** شفافیت در کشف قیمت محصولات با عرصه و تقاضا

طی ماه های اخیر بحث هایی در رابطه با خروج معاملات مواد پتروشیمی از بورس کالا مطرح شد که البته سخنگوی دولت به صراحت این موضوع را رد کرد. بحث خروج مواد پتروشیمی از بورس کالا تصمیمی غیراصولی و بدون پشتوانه علمی است که با سیاست های کلی اقتصادی کشور مغایرت دارد.
خروج این محصولات از بورس برابر است با بازگشت روند معاملات به سیستم ناکارآمد رانت خواری گذشته که در آن هیچ نظارت و شفافیتی وجود نداشت و به سادگی معاملات بر پایه روابط و دلال بازی انجام می شد.
نباید فراموش کرد که فلسفه شکل گیری بورس ها در دنیا، دستیابی به یک سازوکار شفاف برای کشف قیمت محصولات از طریق سازوکار عرضه و تقاضاست که همین کارکرد، زمینه ساز قیمت گذاری عادلانه، مبارزه با رانت خواری و فساد و ممانعت از چندنرخی شدن بازار محصولات، ایجاد ثبات در بازار، تضمین کیفیت محصولات، ردیابی معاملات، شفافیت سیستم مالیاتی و کاهش ریسک مصرف کننده و تولیدکننده است.
بنابراین تصمیم برای خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا به معنای کشیدن خط بطلانی بر همه این اصول است.
دولت باید به نتایج اتخاذ چنین تصمیم هایی اشراف داشته باشد زیرا بازار سرمایه و به طور کل اقتصاد ما شکننده است و کوچک ترین تصمیم اشتباهی می تواند پیامدهای جبران ناپذیری را به بدنه اقتصاد وارد کند.
دیدگاه اشتباهی است که برخی عرضه مواد پتروشیمی در بورس کالا را انحصار در طرف عرضه بیان می کنند؛ اظهارنظر این افراد مبنی بر ایجاد انحصار طرف عرضه در بورس کالا و عدم رقابت بین عرضه کنندگان بدون پشتوانه است.
بدیهی است که اساس شکل گیری بورس های کالایی در دنیا، ایجاد یک بازار رقابتی آزاد و شفاف برای کشف قیمت منصفانه است.
این بورس ها با وضع قوانین و مقررات مشخص سعی دارند شرایطی را فراهم آورند که خریداران و فروشندگان بتوانند با اعلام میزان تقاضا و عرضه واقعی خود، در آن آزادانه با هم به رقابت پرداخته و در یک سازوکار شفاف با یکدیگر معامله کنند. در حقیقت مطرح کردن چنین موضوعی همانند آن است که به یکباره کل پایه و بنیان یک دانش جاافتاده در اقتصادهای بزرگ و پیشرفته دنیا را زیرسؤال برد.
شاید لازم باشد افرادی که براین باورند بورس کالا عامل انحصار در عرضه محصولات است مروری بر مفاهیم اولیه انحصار در بازار و اتفاقاً کارکرد بورس ها در مقابله با چنین پدیده ای را داشته باشند.
پدیده انحصار در عرضه را زمانی می توان به یک بازار نسبت داد که در آن بازار فقط یک عرضه کننده عمده کالا یا خدمات وجود داشته باشد؛ کالا یا خدمات منحصربه فرد و جایگزین مشابهی نداشته باشد؛ عرضه کننده قدرت بالایی در کنترل بازار داشته و در واقع خود تعیین کننده قیمت باشد و موانع زیادی بر سر راه ورود سایر رقبا به عرصه وجود داشته باشد.
درحالی که نه تنها بورس کالا هیچ کدام از این ویژگی ها را ندارد، بلکه دستورالعمل های اجرایی بورس کالا نیز مبتنی بر فرض عدم ایجاد انحصار در بازار تدوین شده اند.
بر اساس بند سوم ماده ۹ دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران، به صراحت بیان شده است که کالا نباید مشمول محدودیت هایی از جمله محدودیت قیمت گذاری قانونی و انحصار در عرضه یا تقاضا باشد که مانع از کشف عادلانه قیمت کالا شود.
بنابراین به استناد این ماده، وجود عواملی که مانع از ایجاد فضایی رقابتی در بورس کالا می شود، مانند منحصربه فردبودن عرضه کننده، فقدان محصولات جایگزین و تعیین قیمت توسط عرضه کننده به هیچ عنوان در مورد بورس کالا مصداق ندارند.
در دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران نیز برای جلوگیری از ایجاد بازار انحصاری موادی تعریف شده است.
بر اساس ماده پنج این دستورالعمل، معاملات بورس باید همواره بر مبنای رقابت و به یکی از روش‏های حراج انجام شود.
همچنین بر اساس ماده ۲۶، در صورتی که سفارش‏های تطبیق یافته یک نماد در یک جلسه معاملاتی کمتر از حداقل خرید برای کشف نرخ باشد که توسط هیات پذیرش تعیین و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاع رسانی می‏شود، تطبیق سفارش‏های یادشده نمی‏تواند مورد تأیید بورس قرار گیرد و معامله‏ای انجام نمی‏شود.
براساس ماده ۲۷ این دستورالعمل، هرگونه عرضه کالا به صورت یکجا، با هدف جلوگیری از ایجاد انحصار فقط با موافقت مدیرعامل بورس و پس از درج در اطلاعیه عرضه امکان پذیر است.
لحاظ این موارد همگی در راستای نفی ویژگی های چهارگانه بازار انحصاری است و اتفاقاً برعکس کارکرد اصلی بورس کالا این است که با ایجاد شرایط یکسان برای پذیرش در بورس کالا و ورود عرضه کنندگان مختلف به این بازار، فضایی رقابتی را برای کشف قیمت عادلانه فراهم آورد. ازاین رو در پاسخ به آن دسته از افرادی که معتقدند عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا منجر به انحصار در عرضه این محصولات و غیررقابتی شدن بازار می شود، باید گفت در بورس کالایی که عرضه کنندگان مختلف این امکان را دارند که بر اساس قوانین و مقرراتی که برای همه یکسان و ثابت است محصولات مختلف خود را که بعضاً سطوح کیفیتی متفاوتی نیز دارند عرضه کنند، مفهوم انحصار کاملا بی معناست.

3 مزیت عرضه خودرو در بورس کالا

در آخرین نسخه استراتژی توسعه صنعت خودرو تاسال 1404، مسیر‌های تنوع‌بخشی به روش‌های تامین مالی خودروسازان تعیین شده، اما عرضه خودرو در بورس کالا ابزار مشخصی در استراتژی مذکور نیست این در شرایطی است که برخی کارشناسان عرضه، معامله و تحویل فیزیکی خودروهای مختلف در بورس کالا را سنت‌شکنی مطلوبی در مسیر توسعه بورس کالا و همچنین ابزار مالی صنایع خودروسازی می‌خوانند.

به گزارش اقتصادنیوز، در شرایطی دوشنبه گذشته معامله خودرو در بورس کالا کلید خورد که این معامله فیزیکی از این پس می‌تواند پشتوانه‌ای برای تامین مالی صنعت خودرو به‌شمار آید.هرچند در آخرین نسخه استراتژی توسعه صنعت خودرو تاسال 1404، مسیر‌های تنوع‌بخشی به روش‌های تامین مالی خودروسازان تعیین شده، اما عرضه خودرو در بورس کالا ابزار مشخصی در استراتژی مذکور نیست این در شرایطی است که برخی کارشناسان عرضه، معامله و تحویل فیزیکی خودروهای مختلف در بورس کالا را سنت‌شکنی مطلوبی در مسیر توسعه بورس کالا و همچنین ابزار مالی صنایع خودروسازی می‌خوانند.

بر این اساس دوشنبه گذشته در حالی عرضه 50 سراتو در بورس کالا کلید خورد که این پرسش مطرح است که خودروسازان با چه نیتی به عرضه محصولاتشان در بورس کالا پرداخته اند؟ در حال حاضر خودروهای زیر 40 میلیون تومان از سوی تولید‌کنندگان قیمت‌گذاری می‌شود و شورای رقابت در این زمینه دخل و تصرفی ندارد حال آنکه اگر قرار است خودروهایی همچون دنا یا سراتو که خودروسازان خود به قیمت‌گذاری آنها می‌پردازند در بورس کالا عرضه شوند چه مزیتی برای شرکت تولیدکننده دارد؟ در این بین اما سوال مهم‌تر آن است که در سند راهبردی صنعت خودرو بر اوراق مشارکت و صکوک تاکید شده است و اوراق سلف در این بین چه جایگاهی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در ابتدا باید به تعریف اوراق سلف بپردازیم؛ به گفته کارشناسان اوراق سلف نوعی اوراق صکوک (اوراق تامین مالی اسلامی) است که براساس آن متقاضیان می‌توانند با خرید چند برگه که معادل قیمت یک خودرو است، محصول خود را در زمان تحویل از کارخانه دریافت کنند.

در واقع عرضه این اوراق به منزله قراردادی است که در آن عرضه‌کننده بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند. آنگونه که گفته می‌شود، این روش امنیت بیشتری نسبت به اوراق مشارکت دارد به همین دلیل نیز خودروساز تصمیم گرفته از این طریق به تامین مالی بپردازند. اما در مورد سوال اول نیز که مطرح شد بسیاری از دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو تاکید دارند که خودروسازان در حال حاضر با عرضه محصولات کم‌تیراژ خود چون سراتو و دنا تصمیم دارند به نوعی کشف قیمت کنند، بنابراین عرضه این خودروها در بورس یک امتحان و آزمایش برای عرضه خودروهای بعدی است. بر این اساس در صورت موفق بودن این تجربه آنها قطعا محصولات پرتیراژ خود را نیز وارد بازار معاملات بورس کالا خواهند کرد؛ چراکه از این طریق قیمت محصولاتشان توسط عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد و با کشف قیمت واقعی آنها می‌توانند سایر محصولات خود را به بازار عرضه کنند.اما در حالی هدف خودروساز از عرضه محصول در بورس کالا بحث تامین نقدینگی است که به‌نظر می‌رسد آنها هدف دیگری را نیز در این زمینه دنبال می‌کنند.

به اعتقاد کارشناسان، اولین هدف خودروسازان از عرضه خودرو در بورس کالا، همان‌طور که گفته شد تامین نقدینگی مورد نیاز شرکت‌هایشان از راه جذب خریدار است. اهمیت این موضوع از آن رو است که خودروسازان داخلی چند سالی است که با مشکل تامین نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ موضوعی که موجب شده حتی به فروش اموال مازاد خود بپردازند. در این بین اما به باور کارشناسان هدف دیگر خودروسازان در عرضه محصولاتشان در بورس کالا، خروج خودرو از قیمت‌گذاری دستوری است. به‌دنبال تشدید تحریم‌های بین‌المللی و افزایش نرخ ارز و دو برابر شدن قیمت خودروهای داخلی شورای رقابت پا در عرصه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی گذاشت. شورا با تاکید بر اینکه بازار خودروهای تولید داخل انحصاری است به این بازار ورود کرد تا زمینه رقابت را ایجاد کند اما قیمت‌گذاری نه تنها رقابتی شدن بازار را به‌دنبال نداشت؛ بلکه موجب شد تا خودروسازان با ضرر و زیان‌هایی روبه‌رو شوند. بنابراین در شرایطی که تولید‌کنندگان تاکید دارند که بازار خودرو کشور انحصاری نیست، یکی از خواسته‌های خود را حذف قیمت‌گذاری محصولاتشان از طرف شورای رقابت می‌دانند؛ بنابراین آنها با عرضه محصولاتشان در بورس کالا می‌توانند زمینه کشف قیمت واقعی محصولات خود را ایجاد کنند. در این میان اما عرضه این محصولات به بورس کالا می‌تواند تلاشی به‌منظور خروج قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت باشد.

در این بین هر چند حذف شورای رقابت وجه مثبتی است که خودروسازان به‌دنبال آن هستند، اما نباید فراموش کرد که یک تحلیل منفی نیز در این زمینه می‌توان ارائه کرد؛ اینکه در صورت عدم استقبال از محصولات پرتیراژ شرکت‌های خودروساز در بورس کالا، آنها مجبور به کاهش قیمت خواهند شد. بر این اساس اگر چه عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند معایبی برای خودروساز داشته باشد اما مهم‌ترین مزیت آن کشف نرخ کالاهای انحصاری و ایجاد رقابت در بازار خودرو کشور است. یک کارشناس خودرویی در این زمینه معتقد است که فروش رقابتی خودرو در بورس کالا می‌تواند در چارچوب قراردادهای رایج از جمله نقدی، نسیه و سلف صورت بگیرد که این امر می‌تواند بازار خودرو را در شرایط مختلف، متعادل نگه دارد، از سوی دیگر فرصت طراحی قراردادهای معاملاتی خاص برای خودرو، امکان مدیریت ریسک را برای هر دوسوی بازار خودرو، یعنی خریداران و عرضه‌کنندگان فراهم می‌کند و نوسان قیمت خودرو را به حداقل ممکن می‌رساند. وی همچنین تاکید می‌کند که عرضه خودرو در بورس براساس کنترل‌ها و نظارت‌های بسیاری صورت می‌گیرد و معاملات نیز در فضایی کاملا شفاف انجام می‌شود.

موضوع قابل توجه دیگر این است که با توجه به اینکه بسیاری از مواد اولیه تولید خودرو در بورس کالای ایران کشف نرخ می‌شود، عرضه محصول نهایی در این بورس می‌تواند به کشف نرخ منطقی، منصفانه و شفاف محصول نهایی منجر شود.اما همان‌طور که گفته شد عرضه محصولات به بورس کالا، می‌تواند ایجاد شفافیت کند؛ به‌این معنا که خودروساز با عرضه محصول خود در بورس کالا با قیمت پایه، در واقع قیمت نهایی محصول خود بدون مولفه‌هایی چون مالیات بر ارزش افزوده، بیمه و هزینه شماره‌گذاری را مشخص می‌کند؛ بنابراین با این اقدام ضمن آنکه قیمت نهایی خودرو مشخص می‌شود خودروساز می‌تواند اتهام گران‌فروشی را که همواره به او نسبت داده می‌شود نیز از بین ببرد. به این ترتیب، عرضه سراتو و سایر خودروهای دیگر به بورس کالا حاوی چند هدف و پیام است و به‌نظر می‌رسد خودروساز در حال بهره بردن از ظرفیت‌های این موضوع است. در این زمینه دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو نیز نظر خود را ارائه کرده‌اند.

شفاف‌سازی قیمت خودرو

سعید مدنی / مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت

یکی از اقداماتی که خودروسازان باید آن را در صدر برنامه خود قرار دهند، تنوع بخشی به ابزارهای تامین مالی است؛ چراکه یکی از مشکلات خودروسازان طی چند سال گذشته مشکل نقدینگی موردنیاز برای تولید بوده است؛ بنابراین در درجه اول می‌توان انتشار اوراق سلف یا عرضه خودرو در بورس کالا را در مسیر تامین مالی شرکت‌های خودرو دانست.در انتشار اوراق سلف خودرو، تعهدات ثبت شده است و خودروساز متعهد به انجام تعهدات خود می‌شود؛ بنابراین یکی از مزایای عرضه خودرو در بورس کالای ایران انجام به موقع تعهدات از سوی فروشندگان است؛ زیرا به‌دلیل قانونمندی و اخذ تضامین لازم، معامله‌گران از انجام تعهدات اطمینان کامل دارند. اما مهم‌ترین موضوعی که می‌توان به آن اشاره کرد ایجاد شفافیت در فروش محصولات خودروسازان است. شرکت سایپا به‌عنوان اولین خودروسازی که به عرضه سراتو در بورس پرداخت، این محصول را با قیمت پایه 872 میلیون و 604 هزار و 446 ریال عرضه کرد و در ذیل آن اشاره کرد که خریدار باید مبلغ 118 میلیون و 305 هزار و 554 ریال را به‌صورت مازاد بابت بیمه، شماره‌گذاری و مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند؛ این موضوع نشان دهنده آن است که خودروساز قصد دارد به خریداران درخصوص قیمت نهایی محصولات خود نیز اطلاع‌رسانی کند. یکی از موضوعات مهمی که شاید بسیاری از مشتریان خودرو درخصوص آن آگاهی ندارند. بنابراین درصورتی‌که سایر خودروها نیز در بورس کالا عرضه شوند، خودروسازان از این طریق می‌توانند قیمت نهایی محصول خود را به مشتری عرضه و در این زمینه شفاف‌سازی کنند.

عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت

تقی زاده/ معاون فروش شرکت خودروسازی سایپا

شرکت سایپا روز دوشنبه 50 دستگاه خودروی سراتو را در بورس کالا عرضه کرد تا از ظرفیت‌های موجود در بورس کالا برای فروش محصولات خود بهره ببرد. عرضه خودرو در بورس کالا یکی از روش‌های فروش است که شرکت‌های خودروساز می‌توانند از طریق آن به تامین مالی شرکت‌های خود اقدام کنند. سایپا در حالی از این شیوه بهره برد که بسیاری از شرکت‌ها برای تامین نقدینگی مورد نیازشان یا حل بخشی از مشکلات مالی‌شان کالایی را که قرار است به‌صورت نقد در بازار بفروشند به‌صورت سلف از طریق بورس‌های کالا عرضه می‌کنند این کار هم به نفع مصرف‌کننده و هم به نفع تولید‌کننده است. هر چند اولین هدف تامین منابع مالی است اما مباحثی چون ایجاد شفافیت و رقابت نیز از موضوعات مهم دیگری است که موجب شده از این طرح استفاده شود. عرضه خودرو در بورس کالا موجب کشف قیمت واقعی خودرو خواهد شد؛ چراکه عرضه و تقاضا موجب تعیین قیمت محصولات می‌شود. در واقع بورس محل تلاقی عرضه و تقاضا است؛ بنابراین ضمن آنکه قیمت محصولات به سمت واقعی شدن پیش می‌رود؛ درصورتی‌که محصولی متناسب با سلیقه مشتریان نباشد یعنی از قیمت و کیفیت مناسبی برخوردار نباشد، خودروساز مجبور به کاهش قیمت یا افزایش کیفیت آن می‌شود. اهمیت این موضوع از آن رو است که نظارت بورس بر مکانیزم عرضه و قیمت بسیار حساب شده و زیاد است. در پایان نباید فراموش کرد که عرضه این محصولات و کشف واقعی قیمت محصولات در واقع پاسخی به کسانی است که بازار خودرو کشور را انحصاری می‌دانند.

تعیین تکلیف انحصار در صنعت خودرو

یک کارشناس مالی صنعت خودرو

یکی از ظرفیت‌هایی که خودروسازان به‌منظور فروش خودروهای خود می‌توانند از آن بهره ببرند عرضه خودروها در بورس کالا است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که شرکت‌های خودروساز می‌توانند با فروش نقدی محصولاتشان در بورس به تامین نقدیندگی مورد نیاز خود بپردازند. مزیت دیگر عرضه خودروهای داخلی در بورس کشف نرخ کالاهای غیرانحصاری است. از آنجا که چند سالی است خودروهای داخلی جزو کالاهای انحصاری به حساب می‌آیند و شورای رقابت در این زمینه به تعیین تکلیف قیمتی می‌پردازد؛ بنابراین خودروسازان می‌توانند با عرضه محصولات خود در بورس کالا، قیمت خودروهای خود را براساس عرضه و تقاضایی که صورت می‌گیرد، مشخص کنند. بر این اساس خودروسازان می‌توانند قیمت‌های نهایی شده در بورس را به‌عنوان قیمت بازار آزاد تعیین کنند. بنابراین با این اقدام موضوعاتی همچون انحصاری بودن خودرو تعیین تکلیف می‌شود و از این طریق تلاش‌ها برای خروج قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت آغاز خواهد شد. اما یکی از پرسش‌های پیش آمده این است که چرا سایپا خودروی سراتو خود را عرضه کرده و ایران خودرو نیز دنا را برای عرضه در بورس انتخاب کرده است؟ پاسخ مشخص است؛ خودروسازان تصمیم دارند با عرضه محصولات کم‌تیراژشان در بورس، وضعیت فروش محصولاتشان را در بورس ارزیابی کنند و پس از آن محصولات پرتیراژ خود را در این فضای رقابتی عرضه کنند. در چنین شرایطی بورس کالای ایران به‌عنوان بازاری رقابتی می‌تواند کمک جدی به اهداف خودروسازان کند.