وضعیت بازار پول ایران در پایان شهریورماه سال ۱۳۹۹ بررسی شد
معاونت بررسی اقتصادی اتاق بازرگانی تهران وضعیت بازار پول ایران در پایان شهریورماه سال ۱۳۹۹ را در سه بخش بانکها و بانک مرکزی، نقدینگی و دولت و بانک مرکزی موردبررسی قرار داده است.
در بخش بانکها و بانک مرکزی، بدهی بانکها نسبت به بانک مرکزی موردبررسی قرارگرفته است که بر اساس نتایج به‌دست‌آمده متوجه می‌شویم، بدهی بانکها به مرکزی نسبت به شهریورماه ۹۸ در اسفندماه ۹۸ کاهش داشته است؛ اما بدهی بانکهای تخصصی و تجاری نسبت به اسفندماه سال گذشته افرایش داشته است. همچنین بانکهای غیردولتی و مؤسسات اعتباری افزایش قابل‌توجهی را در شهریور ۱۳۹۹ نسبت به پایان ۱۳۹۸ داشته‌‌اند.
در بخش نقدینگی نیز شاهد افزایش ضریب فزاینده نقدینگی هستیم که این افزایش عامل مسلط در رشد ۱۷.۱ درصدی حجم نقدینگی در شهریور ۱۳۹۹ نسبت به پایان سال ۱۳۹۸ و کاهش اثر پایه پولی در این رشد است.
در مقایسه بدهی دولت به بانک مرکزی در سال ۹۸ نیز، بازار پول بدهی دولت در پایان سال ۹۸ نسبت به شهریورماه سال ۹۸ به بانک مرکزی تقریباً یازده درصد کاهش داشته است و بدهی دولت در مقایسه با شهریورماه سال جاری نسبت به اسفندماه سال گذشته، ۳۶ درصد افزایش داشته است.
وضعیت بازار پول در پایان شهریور ۱۳۹۹
انواع بازارهای مالی
ممکن است تصور کنید که بازار مالی نیز همانند بازارهای خرید‌و‌فروش کالا نیازمند حضور فیزیکی افراد جهت معامله است؛ اما بازارهای مالی تعریف جداگانه‌ای دارند. در این بازارها افراد دارایی‌های مالی خود را مبادله میکنند. این دارایی‌ها شامل طلا، وجه نقد، اوراق بهادار و اوراق قرضه و‌غیره میشود.
این نوع از تبادلات موجب شکل‌گیری ارتباط بین افراد فقیر و سرمایه‌دار خواهدشد. به بیان دیگر بازارهای مالی موجب انتقال سرمایه‌های راکد به بخش‌های صنعتی و تولیدی می‌شوند که به آن احتیاج دارند. این بازارها تنها به بورس اوراق بهادار محدود نیستند و انواع مختلفی دارند. بنابراین در این نوشته با انواع بازارهای مالی آشنا می‌شوید.
انواع بازارهای مالی
تقسیم‌بندی انواع بازارهای مالی براساس عوامل خاصی انجام میشود. بین انواع مختلف آن، مواردی همچون بازار بدهی، بازار سهام، بازار پول، بازار سرمایه و غیره از اصلی‌ترین انواع بازار سرمایه‌گذاری هستند. به‌همین جهت در ادامه هر یک را بیشتر بررسی می‌کنیم.
بازار پول
بازار پول در ابتدا با هدف کاهش نقدینگی اضافی در دست اشخاص به‌وجود آمد. این کاهش نقدینگی توسط بانکها و با هدف کاهش هجوم افراد به بازار کالا ایجاد شد. تا زمانی که افراد بابت نقدینگی موجود در حساب خود سود دریافت می‌کردند و منابع مالی آنها امکان اعطای تسهیلات به بخش‌های تولیدی را فراهم می‌کرد؛ این بازار موجب کاهش تورم در بازار کالا و خدمات شده‌بود. با شروع بحران اقتصادی مردم نقدینگی خود را از بانکها خارج کردند و بازار پول دچار ضعف شد.
هرگونه ابزار یا دارایی که قابلیت نقدینگی بالایی را داشته‌باشد و جایگزین پول بشود؛ در این بازار قابل داد‌و‌ستد است. البته سررسید این منابع باید کمتر از یک سال باشد. این منابع شامل اوراق بهادار با سررسید سه ماه تا یک سال، انواع حواله و سپرده است. نکته مهم در رابطه با نرخ بهره در بازار پول این است که هر اندازه مدت نگهداری از آن بیشتر شود؛ نرخ بهره نیز افزایش پیدا می‌کند.
بازار سرمایه
پس از ضعف بازار پول، بازار سرمایه جهت ایجاد تعادل و کنترل تورم به‌کار گرفته شد. به این ترتیب، افراد سرمایه مازاد خود را به‌جای نگهداری در سپرده‌های بانکی، در بازار بورس سرمایه‌گذاری کردند. در بازار سرمایه، اوراق بهاداری که سررسید آنها بیش از یک سال است؛ داد‌و‌ستد می‌شوند. این بازار خود به دو بخش اولیه و ثانویه تقسیم میشود.
در بازار اولیه سرمایه تشکیل میشود و یکی از انواع بازارهای مالی است که اوراق بهادار نخستین بار در آن مبادله می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را برای اوراق بهاداری که یک بار معامله شده‌اند؛ فراهم می‌کند که مجدداً خرید‌و‌فروش شوند. باید بدانید که بازار بورس نوعی بازار ثانویه است. قیمت اوراق بهاداری همچون سهام در بازار ثانویه، براساس عملکرد شرکت تعیین میشود و افزایش بهای آن از سیاست‌های مدیریتی شرکت تاثیر میگیرد.
جهت انجام معاملات بورس از بازار مذاکره و کارگزاری استفاده میشود. در بازار پول بازار مذاکره خریدار و فروشنده به‌طور مستقیم با یکدیگر معامله میکنند. در‌صورتی که تعداد طرفین معامله به شمار شخصی نرسد؛ افراد از یک کارگزار استفاده میکنند. این شخص در مقابل دریافت کمیسیون، خریدار یا فروشنده مناسب را پیدا می‌کند.
تفاوت بازار پول و بازار سرمایه
از مواردی که به آن اشاره شد؛ ابزارهای مالی متفاوت در بازار پول و بازار سرمایه و مدت زمان سرمایه‌گذاری در این دو نوع از بازارهای مالی بود. یک نکته مهم در رابطه با تفاوت بین این دو این است که در بازار پول، سرمایه‌گذار قادر است که هرزمان که مایل باشد؛ منابع مالی خود را از آن خارج کند. به‌طوری که این مسئله سیستم مالی کشور را دچار اختلال می‌کند اما در بازار سرمایه، منابع مالی بدون جایگزین از بازار حذف نخواهندشد.
به‌همین جهت، دولت نیز این امکان را خواهد‌داشت که نقدینگی را مهار کند. این نکته در بازارهای دیگر قابل‌اجرا نیست. شاید همین مسئله باعث میشود که دولت‌ها از این نوع بازار پشتیبانی کنند.
بازار بدهی
در این نوع از انواع بازارهای مالی، شرایط با دیگر بازارها بسیار متفاوت است. زیرا اوراق بدهی همانند اوراق قرضه دولتی داد‌و‌ستد میشود.
بازار سهام
در بازار سهام سرمایه‌گذاری شکل به‌خصوصی دارد. به‌طوری که این امر با استفاده از خرید‌و‌فروش سهام در این نوع از بازار پول بازار انجام میشود. اما امروزه بسیاری از افراد در این بازار فعالیت دارند.
بازار جهانی
این مورد از انواع بازارهای مالی، گردش مالی فراوانی دارد و سرمایه‌گذاری در آن در ابعاد کلان انجام میشود. در این بازارها مواردی همچون طلا و نقره و فلزات گران‌بها، سهام شرکتهای بزرگی همچون مایکروسافت، آمازون و‌غیره، ارز و محصولات پتروشیمی مبادله میشود.
نقش نرم‌افزارهای مدیریت مالی بر رصد انواع بازارهای مالی
در دنیای امروز نزدیک‌ترین و در دسترس‌ترین وسیله برای اشخاص تلفن همراه است. بنابراین با کمک انواع اپلیکیشن‌های بازار پول تلفن همراه، امکان انجام امور روزمره وجود دارد. به‌همین جهت اپلیکیشن مدیریت مالی شخصی فانوس یک بستر مناسب جهت کنترل و رصد منابع مختلف در انواع بازارهای مالی است.
با کمک این برنامه، مشاهده ارزش به‌روز دارایی‌هایی همچون دلار، طلا، سهام و‌غیره امکان‌پذیر است. کلیه گزارش‌های مالی شخص را در خود ثبت خواهدکرد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله گفته‌شد که انواع بازارهای مالی با هدف جلب سرمایه مازاد افراد مختلف پدید آمده‌اند که جهت فعالیت در آنها به حضور فیزیکی افراد نیازی نیست. از جمله بازارهای مهم مالی باید به بازار پول، بازار سرمایه، بازار سهام، بازار بدهی و بازار جهانی اشاره کرد که در رابطه با هر یک از آنها توضیح داده‌شد.
بازار بورس که این روزها بحث سرمایه‌گذاری در آن بسیار داغ است؛ نوعی بازار سرمایه ثانویه به‌شمار می‌رود که در آن شرکتهای مختلف سهام خود را به‌فروش می‌رسانند. به‌طوری که این داد‌و‌ستد به‌صورت مذاکره‌ای یا توسط کارگزار انجام خواهدشد. همچنین گفته‌شد که برخی نرم‌افزارها وجود دارند که امکان مدیریت مالی و حسابداری شخصی را برای افراد فراهم میکنند. این بسترها راه‌حل مناسبی جهت رصد انواع بازارهای مالی نیز هستند.
بازار پول
امیر سیدی، کارشناس بازار سرمایه: در بازار سرمایه هم مانند بازار پول امکان تامین مالی بر پایه بدهی (با انتشار اوراق بدهی) وجود دارد، اما این ابزارها در بازار سرمایه بسیار شفاف هستند، طوریکه می‌توان از پشتوانه هر ابزاری برای تامین مالی آگاه بود؛ در حالیکه در تامین مالی به شیوه بانکی این موضوع خیلی شفاف و قابل مشاهده نیست .
به گزارش روابط عمومی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار بازار پول سرمایه به نقل از سنا، امیر سیدی، ضمن بررسی مزیت‌های تامین مالی از طریق بازار سرمایه گفت: اگر به لحاظ فنی به این مساله نگاه کنیم، در تامین مالی توسط بانک دو تعهد به پشتوانه یکدیگر اتفاق می افتد، به این ترتیب بازار پول که بانک نسبت به سپرده‌گذارها یک تعهد را تقبل می‌کند و از طرف دیگر هم تامین کننده مالی به بانک تعهد می دهد. در واقع چون ماهیت تامین مالی بدهی است، این تامین مالی بر اساس دو تعهد انجام می شود .
وی اضافه کرد: حال اگر شرکتی که توسط سیستم بانکی تامین مالی شده است نتواند تعهدات خود را انجام دهد با انبوهی از مشکلات و مطالبات معوق رو به رو خواهیم شد؛ کما اینکه در حال حاضر در سیستم بانکی به طور گسترده با چنین مسایلی مواجه هستیم .
مزایای تامین مالی از بازار سرمایه
سیدی در ادامه توضیح داد: البته در بازار سرمایه هم تامین مالی بر پایه بدهی (با انتشار اوراق بدهی) وجود دارد، اما این ابزارها در بازار سرمایه بسیار شفاف هستند، طوریکه می توانید از پشتوانه هر ابزاری برای تامین مالی آگاه باشید؛ در حالیکه در تامین مالی به شیوه بانکی این موضوع خیلی شفاف و قابل مشاهده نیست. بر این اساس شفافیت بدهی در بازار سرمایه بیشتر از نظام بانکی است .
این کارشناس بازار سرمایه یکی دیگر از روش های تامین مالی از طریق بازار سرمایه را فروش سهام عنوان کرد و افزود: این روش بسیار جذاب است، زیرا با این روش، ریسک با سرمایه‌گذار مشارکت می شود. اگر تامین مالی از این طریق خوب عمل کند سرمایه گذار بازدهی بالاتری می برد و در صورت زیان، به صاحبان سهام اعمال می شود؛ در نتیجه این ریسک به نظام بانکی و اقتصاد زیانی وارد نمی شود .
در بازار سرمایه هم تامین مالی بر پایه بدهی (با انتشار اوراق بدهی) وجود دارد، اما شفافیت بدهی در بازار سرمایه بیشتر از نظام بانکی است .
وی تصریح کرد: بازار سرمایه ابزارهای متنوعی در این زمینه دارد که در سال های اخیر به تنوع آن هم افزوده شده است. همان طور که در بالا اشاره شد، ابزارهای بدهی همچنین سهام، صندوق های پروژه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و غیره برخی از این ابزارها هستند که طرف عرضه و تقاضای این ابزارها را ایجاد میکنند. شایان ذکر است، این ابزارها در سال های اخیر گسترش و عمق بالاتری هم پیدا کرده اند .
سیدی اظهار کرد: به نظر می رسد مانع اصلی برای شرکتهای خصوصی برای تامین مالی، وجود موانع مربوط به حوزه کسب و کار است؛ این شرکت ها اگر بتوانند از طریق شرکت بورس و فرابورس، اوراقی را فراهم و مجوزهایی را دریافت کنند، تامین مالی آنها می تواند راحت‌تر انجام شود .
سهم بیشتر دولت از تامین مالی در بازار سرمایه
وی انجام بیشترین تامین مالی در بازار سرمایه را توسط دولت دانست و گفت: البته با رونق ایجاد شده در بازار سهام و بالا رفتن سطح قیمت‌ها، اگر سازمان بورس، فضایی برای شرکت ها ایجاد کند که بتوانند نقدینگی موجود در بازار را به سمت ترازنامه‌های خود جذب کنند، اتفاق بسیار خوبی است .
سیدی در بررسی نقش پررنگ نظام بانکی در تامین مالی افراد و نیز دولت طی سال های اخیر اظهار کرد: دلیل این اتفاق عمر و قدمت بیشتر نظام بانکی است؛ همچنین بازاریابی، تبلیغات و آموزش سنگینی در این حوزه انجام شده است در حالیکه هنوز در بازار سرمایه به این میزان پرداخته نشده است. این در حالی است که بازار سرمایه به لحاظ سهام و حجم اوراق در قیاس با بازار بانکی، بسیار بزرگتر است. بر این اساس به نظر می رسد، موضوعاتی مانند آموزش، تبلیغات و بازاریابی و نیز نقش سازمان بورس در رشد نهادهای مالی بسیار مهم است تا به این ترتیب فضای مورد نیاز برای استفاده از بازار سرمایه به نحو مطلوب‌تری فراهم باشد .
راهکارهای بازار سرمایه برای تامین بودجه
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به بودجه ۹۹و توجه آن به بازارسرمایه اشاره کرد و گفت: با توجه به شرایط خاص کنونی اقتصادی، دولت، بازار سرمایه را محلی برای اصلاح برخی مشکلات مانند نظام بانکی و خصوص‌سازی دارایی های غیرمولد دولت دیده است؛ همچنین در برخی موارد از این طریق میتواند برای کاهش کسری بودجه کشور کمک بگیرد .
وی به سمت «عرضه» و «تقاضا» در بازار سرمایه اشاره کرد و افزود: به نظر میرسد که دولت با توجه به رونق بازار سرمایه بیشتر سمت عرضه را تقویت می کند، البته این موضوع خوبی است به شرطی که به سمت تقاضا هم توجه لازم را داشته باشیم .
سیدی در توضیح بیشتر «سمت تقاضای بازار سرمایه» گفت: درست است که توجه و نظر افراد خرد به بازار سرمایه مهم است، اما توجه نهادهای حرفه ای نقش بالاتری دارند. این موضوع مهمی است که اگر بودجه بخواهد در سمت عرضه خودش موفق باشد باید از طرف دیگر هم به سمت تقاضا بها دهد .
لزوم برقراری ارتباط نظام‌مند بین بازار پول و سرمایه/ تمایل به تقسیم سود، شرکتها را تهی کرده است
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، وزیر اقتصاد اخیرا اعلام کرده است، در سال جاری 1000 هزار میلیارد تومان برای اقتصاد کشور تامین ماتلی انجام خواهد شد که نیمی از آن بایستی از طریق بازار سرمایه تامین شود. تامین مالی 500 هزار میلیارد تومانی از بازار سرمایه به این معناست که بر اساس سیاست دولت نیمی از تامین مالی بر عهده بانکها و نیم دیگر بر عهده بازار سرمایه خواهد بود.
در همین راستا محمد صالح آبادی در نشست بررسی بازار سرمایه و آینده اقتصاد ایران معتقد است، استفاده از فرصت ایجاد شده بعد از رونق اخیر در بازار سرمایه در کنار نظارت کلی بر روند بازار سرمایه دو سرفصل کلی است که مجلس شورای اسلامی میتواند برای ان برنامه ریزی کند.
فرایند تامین مالی شرکتها از طریق افزایش سرمایه کند و طولانی است، بر این اساس در روند فعلی بازار سرمایه شرکتها برخلاف سهامداران از وضعیت موجود منتفع نمیشوند.
به اعتقاد صالح ابادی افزایش سرمایه به قیمت جاری بازار یک روش مرسوم در بازارهای جهانی است و از افزایش قیمت بازار خود شرکت نیز منتفع میشود.
سیستمهای حسابداری برای سود انباشته شرکتها ارزش لحاظ کنند
این درحالی است که عسگری مارانی کارشناس اقتصادی تاکید دارد، هلدینگهای بزرگ به این دلیل سود بین سهامداران تقسیم میکنندکه عملکرد خود در پایان سال مالی را مثبت نشان دهند به این ترتیب سودانباشته در سرمایه شرکت لحاظ نمی‌شود. بر این اساس در سیستمهای حسابداری بایستی برای سود انباشته ارزشهای جدید تعریف شود. همچنین به صورت همزمان بایستی سرعت افزایش بازار پول سرمایه از محل صرف سهام بایستی افزایش یابد.
در واکنش به این موضوع صالح ابادی معتقد است، در ایران برای تقسیم سود مجمامع شرکتها تصمیم گیری میکنند اما در دنیا هیئت مدیره برای این امر تصمیم میگیرد. گسترش یافتن تقسیم گسترده سود نقدی عملا شرکتهای بورسی را پوک و تهی کرده است. تقسیم سود نقدی به نوبه خود دارای اشکال نیست اما نباید فرایند توسعه شرکت دچار مشکل شود.به نظر میرسد فرایند تقسیم سود بیشتر باید برای شرکتهای درحال افول ارجحیت داشته باشد و نه شرکتهایی که در مسیر شکوفایی هستند. به این ترتیب برای تقسیم سود شرکتهای بایستی فرایندهای جدید تعریف شود.
همچنین باید به این تکته توجه داشت که سهامداران عمده شرکتها تمایل زیادی به عرضه سهام ندارند، به این ترتیب شناوری بازار سرمایه در ایران پایین است. این در حالی است که اگر عرضه به اندازه کافی صورت گیرد منابع مورد نیاز شرکت نیز به راحتی تامین خواهد شد.بورس میتواد در این زمینه استانداردهای جدید تعریف کند.
به گفته صالح آبادی یک بازار پول دهه قبل شرکتها با عرضه نیم درصد سهام کشف قیمت می‌شدند اما امروز شرکتها موظف شده اند در روز عرضه اولیه و کشف قیمت 10 تا 20 سهام خود را عرضه کنند که این موضوع پیشرفت خوبی است.
هماهنگی مقامهای ناظر در بانک بورس و بیمه افزایش یابد
این مقام پیشین سازمان بورس تاکید کرد، در حال حاضر با نوعی محدودیت و ممنوعیت در حوزه سرمایه گذاری در کشور مواجه هستیم و از سوی دیگر با رشد بازار سرمایه بایستی توجه ویژه ای به حاکمیت شرکتی انجام شود.
وی با اشاره به اینکه، بایستی ارتباط نظام مند بازارهای پول و سرمایه ایجاد شود، گفت: پیشنهادهای در این زمینه وجود دارد که مجلس شورای اسلامی میتواند آنها را پیگیری کند، به عنوان مثال یا سه مقام ناظر بانک، بورس و بیمه ادغام شوند و یا به عنوان راه حلهای دیگر هماهنگی های این سه مقام با روشهای که از سوی مجلس پیشمهاد میشود افزایش یابد.
ابعاد بین المللی بازار پول
اگر چه بازار های پول آمریکا ، بزرگترین و فعال ترین بازارهای پول دنیا به شمار می روند، اما بازارهای پول دیگری در سطح جهان درحال رشد هستند
ابعاد بین المللی بازار پول در حال رشد دونوع هستند:
برخی از موسسات بزرگ مالی آمریکا که در بازار پول مشغول هستند، دفاتری را در لندن، توکیو، و سایر نقاط دنیا گشوده اند. این اقدامات در سال های اخیر، بیشتر در قالب ادغام و خرید سایر شرکت ها صورت میگیرد. برای مثال:در اواسطدهه ۲۰۰۰ میلادی بانک«سیتی گروپ»به خرید ۵ درصد از بانک توسعه شانگهای پودونگ۱ کرد که دارای شبکه ای متشکل از ۲۷۰ شعبه در کلان شهرهای چین بود.
با افزایش رشد بازارهای پول در سطح جهان، جریان وجوه مالی در کشورهای مختلف نیز رو به رشد نهاد و بسیاری از سرمایگذارهای بین المللی، وجوه نقد خود را به سمت بازارهای پول( که از جذابیت بازده بیشتری برخوردار هستند) سوق دادند. جدول ۷-۵ فهرستی از کل اوراق بهادر بازار پول آمریکا را که در فاصله زمانی بین۱۹۹۴تا۲۰۰۷، به وسیله سرمایگذاری های خارجی نگهداری می شوند، نشان می دهد. شکل ۸-۵ نیز مقادیر معادل دلار آمریکا، مربوط به ابزارهای بازار پول، که تا سال ۲۰۰۷ میلادی در بازارهای پول بین المللی معامله می شدند، به همراه نوع ارز و ناشر آن نشان می دهد. همچنین در جدول ۸-۵، نرخ بهره های مختلف بانک مرکزی در سال ۲۰۰۷ برای برخی از کشورها آمده است.
بازار پول یورویی
به دلیل اهمیت دلار آمریکا نسبت به سایر ارزها، بسیاری از پرداخت های مربوط به قراردادهای مالی بین المللی به صورت دلاری صورت می گیرد.دلار آمریکا هنوز به عنوان اصلی ترین ابزار مبادله بین المللی محسوب می شود. در نتیجه، دولت ها و شرکت های خارجی از گذشته، بخشی از سپرده های خود را در قالب دلار و درخارج از ایالات متحده آمریکا نگهداری می کنند. به علاوه، شرکت های آمریکایی نیز برای انجام معاملات بین المللی اغلب برای تأمین مخارج و هزینه های خرید خود، سپرده هایی را در قالب دلار، در بانک های خارجی نگهداری می کنند. به این سپرده های دلاری که در خارج از آمریکا و در شعبه های بانکی آمریکایی در سایر بانک های (خارجی) نگهداری می شود، بازار دلار اروپایی می تواند به وسیله دولت ها، شرکت ها، و افراد سرمایه گذار و در هر کجای دنیا نگهداری شود و به صورت مستقیم محدود به قانون های موجوددر بانک های آمریکایی از قبیل ذخایر قانونی نیست. در نتیجه، نرخ پرداختی به گواهی سپرده دلار آمریکایی اغلب بیشتر از نرخ پرداختی به گواهی سپرده دلاری موجود در آمریکا است. به عنوان یکی از گزینه های جایگزین برای بازار دلار آمریکایی، شرکت ها میتوانند از راه انتشار اوراق تجاری اروپایی، از وجوه کوتاه مدت استفاده کنند. اوراق تجاری اروپایی در اروپا منتشر میشود، اما می توان به وسیله سرمایگذارها در خارج از اروپا نگهداری شود.
بازاردلار اروپایی
بازار دلار اروپایی به بازاری اطلاق می شود که در آن دلار اروپایی معامله می شود.بانک های بزرگ لندن، بازار دلار اروپایی بین بانکی را سازماندهی کرده اند. این بازار در حال حاضر به عنوان منبعی برای وجوه مالی یک شبه در اقصی نقاط دنیا استفاده می شود. اصطلاح «بازار دلار اروپایی»تا حدودی به جا و مناسب انتخاب نشده است چرا که بازارهای فاقد مکان فیزیکی خاصی هستند. بازارهای اروپایی به بازاری اطلاق می شود که در آن دلار در خارج از ایالات متحده آمریکا نگهداری شده و در بین بانکهای چند ملیتی از قبیل دفاتر بانکهای آمریکایی در خارج از کشور، مبادله می شود. برای مثال، یک شرکت ایتالیلیی که برای معاملات خارجی خود نیاز به دلار آمریکا دارد ممکن است برای استقراض مبلغ مورد نیاز خود از بازار دلار اروپایی، به یکی از شعب بانکی«سیتی گروپ» آمریکا در لندن مراجعه کند. همچنین یک بانک یونانی ممکن است بزای تأمین وجوه دلاری مورد نیتز خود ار انتشار گواهی سپرده دلار آمریکایی استفاده کند. بیشتر مبادلات دلار آمریکایی در لندن صورت می گیرد.
به نرخ پیشنهادی برای فروش وجوه دلار آمریکایی، نرخ پیشنهادی لندن یا به اختصار«لایبور»گفته می شود
وجوهی که در بازار دلار اروپایی معامله می شو، اغلب به عنوان جایگزینی برای وجوه فدرال و به عنوان منبعی برای تأمین مالی یک شبه بانکه محسوب می شود. نرخ لایبور و وجوه فدرال آمریکا، به عنوان منبعی جایگزین برای تأمین مالی یک شبه، ازتباط تنگاتنگی با هم دارند. چنانچه یکی از این بازارها (مانند بازار لایبور)نسبت به دیگری (یعنی بازار وجوه فدرال) با کاهش مواجه شود، استقراض کنندگان وجوه یک شبه، به جای بازار وجوه فدرال، به بازار لایبور رو خواهند آورد. در نتیجه، نرخ لایبور با توجه به افزایش تقاضای صورت گرفته، افزایش و نرخ وجوه فدرال با توجه به کاهش تقاضا، کاهش خواهد یافت. این حالت سبب ایجاد اختلاف (شکاف) ناچیز میان این دو نرخ خواهد شد. در واقع، نرخ لایبور در ایالات متحده آمریکا اغلب به وسیله بانکهای بزرگ به عنوان نرخ مبنای وام های تجاری و صنعتی استفاده می شود.
اگر چه بازار وجوه فدرال به عنوان بازارهای جایگزین همدیگز مجسوب می شوند، اما نرخ وجوه فدرال در کل کمتر از نرخ لایبور است
این اختلاف ناشی از ماهیت ریسک پایین سپرده های بانکی ایالات متحده آمریکا تا حد معینی تحت پوشش بیمه سپرده قرار دارند.ابعاد بین المللی بازار پول به علاوه باتوجه به یکی از خط مشی ها و قوانین دولتی، با عنوان «اثرات ورشکستگی سازمان های بانکی»دولت ها سعی می کنند به طور ضمنی سپرده ها و خود بانک های بزرگ آمریکا را تحت تضمین خود قرار دهند.به همین دلیل، نرخ لایبور بیشتر از نرخ وجوه فدرال بوده و بیانگر این است که ریسک نکول نرخ لایبور تا حدودی بیشتر از وجوه فدرال است. در شکل ۹-۵ نرخ وجوه فدرال و لایبور، در بین سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷ نشان داده شده است.اختلاف بین نرخ وجوه فدرال و لایبور در اوایل این دوره (۱۹۹۹-۱۹۹۷) به طور متوسط ۰٫۱۲درصد و همبستگی میان تغییرات این دو نرخ نیز ۹۲ درصد بود. بعد از سال ۱۹۹۹ میلادی، شکاف میان این دو نرخ به یک هزارم درصد و بعد از جولای ۲۰۰۱ میلادی نرخ وجوه فدرال در برخی مواقع حتی به فراتر از نرخ لایبور نیز رسید. همانطور که در بالا ذکر شد، افزایش تقاضا برای دلار اروپایی در مقایسه با وجوه فدرال( به عنوان منبعی برای تأمین مالی نیازهای یک شبه) تحت تأثیر پوشش های بیمه و خط مشی «اثرات ورشکستگی سازمان های بانکی» قرار داشت. نتیجه این بود که در آن زمان نرخ وجوه فدرال به بالاتر از نرخ لایبور افزایش یافت. همبستگی میان تغییرات این دو نرخ بعد از سال ۱۹۹۹میلادی، ۹۵درصد بود.
در ابتدا نرخ های قابل تعدیل و کوتاه مدت وام های تجاری به نرخ وجوه فدرال ایالات متحده آمریکا بستگی داشت اما، رشد سریع بازار بازار پول دلار اروپا سبب شد نرخ لایبور به عنوان نرخ مبنایی برای تعیین نرخ وام ها قرار گیرد. برای کثال، بازار اوراق تجاری در ایالات متحده آمریکا، برای اعلام نرخ ها، به جای استفاده ار نرخ اوراق خزانه از نرخ لایبور استفاده بازار پول می کند.
گواهی سپرده دلار آمریکا
گواهی سپرده دلار اروپایی به گواهی سپرده بانکهای خارجی اطلاق می شود که ارزش اسمی آن به دلار است. به طور معمول سررسید گواهی سپرده ئلار اروپایی کمتر از یک سال است. و سررسیدهای یک هفته ای تا شیش ماه بیشتر متداول است. از آنجا که این اوراق بهادر در بانکی به غیر از بانکهای آمریکایی سپردخ گذاری می شوند، این سپرده ها مشمول ذخایر قانونی، که درباره سپرده های بانکی آمریکایی اعمال می شود، نیستند(اگر چه در بازار پول ابتدای سال۱۹۹۱، گواهی سپرده آمریکایی نیز شامل ذخایر قانونی نمی شدند).
شکل ۱۰- ۵ تفاوت میان نرخ گواهی سپرده سه ماهه دلار اروپایی و گواهی سپرده سه ماهه منتشر شده به وسیله بانک های آمریکایی را در فاصله زمانی بین سال های بازار پول ۱۹۷۱تا ۲۰۰۷ میلادی نشان می دهد. همانطور که در این شکل نشان داده شده است، تا قبل از دهه ۱۹۹۰ میلادی، نرخ بهره پرداختی به وسیله گواهی سپرده دلار اروپایی بیشتر از نرخ بهره گواهی سپرده دلار آمریکایی بوده است. اما بعد از گواهی دلار آمریکایی از نگهداری ذخایر قانونی معاف شدند، تمایز اختلاف بین نرخ گواهی سپرده دلار اروپایی و دلار آمریکایی چندان کار ساده ای نبود. در واقع، در سال ۲۰۰۷ میلادی متوسط نرخ پرداختی بر روی گواهی سپرده سه ماهه دلار اروپایی، ۵٫۵۲ درصد و برای گواهی سپرده سه ماهه دلار آمریکا در حدود ۵٫۴۹ دلار درصد بود. همبستگس میان تغییرات این دو نرخ نیز ۰٫۹۹۹۸۸بود. به عبارت دیگر، بازده گواهی سپرده سه ماهه ئلار اروپایی وآمریکایی در دهه های ۱۹۹۰و ۲۰۰۰ میلادی به تقریب مساوی بوده است.
اوراق تجاری اروپایی
اوراق تجاری اروپایی در اروپا و بدون دخالت بانکها، به وسیله معاملگران اوراق تجاری منتشر می شود. نرخ اوراق تجاری اروپایی اغلب نیم درصد تا یک درصد بیشتر ار نرخ لایبور است. بازارهای خارجی اوراق تجاری در مقایسه با بازارهای اوراق تجاری آمریکایی، جدید و کوچک هستند. اوراق تجاری اروپایی در قالب ارهای محلی و همچنین دلار آمریکا منتشر می شوند. جدول ۹-۵ حجم اوراق تجاری اروپایی منتشر شده در بازارهای پول بین المللی را در فاصله زمانی بین سالهای ۱۹۹۵تا ۲۰۰۷ میلادی و با در نظر گرفتن نوع ارز و ملیت ناشر، نشان می دهد. توجه داشته باشید که با معرفی پول واحد اروپایی در سال ۱۹۹۹میلادی، انتشار اوراق تجاری اروپایی با ارزش اسمی یورو، در مناطقی که از یورو استفاه می کردند،افزایش چشمگیری پیدا کرد. تا سال ۲۰۰۷ میلادی، ۴۶٫۱ درصد از کل اوراق تجاری اروپایی، به ارزش اسمی یورو منتشر شده بودند. از این میزان سهم انگلیس از انتشار اوراق تجاری اروپایی ۱۷٫۲ درصد بود.ابعاد بین المللی بازار پول درحالی که حجم انتشار اوراق تجاری به ارزش اسمی دلار آمریکا در این کشور به ۲۹٫۵ درصد کاهش یافته بود. برآوردها نشان می دهد که روند رشد بازار پول یورو همچنان روند افزایشی خود را ادامه خواهد داد.
دیدگاه شما